Klimaat en Milieuactivisme in de kunst - #ActivismArchive

Tuan Mami, 'In One's Breath - Nothing Stands Still' (2014-2017) (Aka Trong Từng Hơi Thở – Không Gì Đứng Yên)

Klimaat en Milieuactivisme in de kunst - #ActivismArchive

In deze serie belicht Framer Framed het werk van kunstenaars uit eerdere tentoonstellingen en de relatie met klimaat- en milieuactivisme. #ActivismArchive is een initiatief van Ashley Maum, dat aanvankelijk in 2020 plaatsvond om de Fridays for Future-klimaatstaking online te ondersteunen. Het archief hoopt de kracht en mogelijkheden van kunst over te brengen in het licht van de strijd.

‘We don’t want the right to live, we want to live’

Het werk van Radha D’Souza & Jonas Staal

We zijn teruggekeerd naar dit archief om een belangrijk project toe te voegen. Een project dat de rol van de wet, bedrijven en staten in de klimaat- en ecologische crises confronteert, genaamd Court for Intergenerational Climate Crimes (CICC). Het CICC is een initiatief van academicus, schrijver en activistisch jurist Radha D’Souza en beeldend kunstenaar Jonas Staal te zien bij Framer Framed van 25 september 2021 – 13 februari 2022. Ruim een jaar lang deden D’Souza, Staal en het Framer Framed team onderzoek naar het evenement als hoogtepunt van dit project: vier dagen lang openbare hoorzittingen tegen de Nederlandse Staat, Unilever, ING en Airbus voor hun intergenerationele klimaatmisdaden.

Elke dag begon een deskundige de hoorzittingen als aanklager. Deze deskundige stelde de beschuldigden voor en beschreef het soort klimaatbeschadigende activiteiten die die dag moesten worden bewezen. Daarop volgden de verhalen van drie getuigen, die spraken als leden van activistische, milieu- en inheemse groepen van over de hele wereld. De hoorzittingen vonden plaats onder leiding van vier rechters: Radha D’Souza, Sharon H. Venne (Notokwew Muskwa Manitokan), Nicholas Hildyard en Rasigan Maharajh. Elk brachten zij unieke ervaring en kennis in tijdens hun reflectie over de zaken.

Court for Intergenerational Climate Crimes by Radha D’Souza & Jonas Staal at Framer Framed. Foto: © Ruben Hamelink

De kern van de hoorzittingen is een kritiek op de relatie tussen de wet, transnationale bedrijven en staten bij het plegen van klimaatcriminaliteit over generaties heen, die de omstandigheden van het toekomstige leven op deze planeet beïnvloedt. Het tribunaal speelt zich af in een arena-achtige installatie, waar het publiek – in de rol van een openbare jury – omringd wordt door uitgestorven diersoorten. Uitgebeeld in de vorm van schilderijen en weefsels, vertegenwoordigen zij een fractie van het uitsterven van soorten veroorzaakt door menselijke activiteiten binnen systemen van kolonisten-kolonialisme en kapitalisme. Ze maken deel uit van een archiefnetwerk genaamd Comrades in Extinction. Elke soort wordt afgebeeld naast het woord ‘kameraad’ in verschillende talen, wat de meer-dan-menselijke solidariteit in de klimaatrechtvaardigheid van het CICC benadrukt.

Court for Intergenerational Climate Crimes by Radha D’Souza & Jonas Staal at Framer Framed. Foto: © Ruben Hamelink

De titel van deze inzending is een citaat van professor Angelica de Freitas e Silva, die tijdens de hoorzitting tegen ING als jurylid bij het CICC was en een ontroerend statement maakte over klimaatonrechtvaardigheid in haar geboorteland Brazilië. De vier CICC-hoorzittingen zijn nu online te zien; bekijk de volledige versie via het YouTube-kanaal van Framer Framed of in delen op Vimeo.

Mandala / Harmonie

Het werk van Arahmaiani

Arahmaiani werkt op het snijvlak van milieu-, sociale, culturele en genderproblematiek. Voor Memory of Nature (2013-2019) liet ze zich inspireren door haar werk met een Tibetaanse monnikengemeenschap. Het werk was onderdeel van de tentoonstelling On the Nature of Botanical Gardens (2020) samengesteld door Sadiah Boonstra.

De vorm van het werk is gebaseerd op de boeddhistische mandala en heeft betrekking op de filosofie en kosmologie maar ook op de milieuwetenschap. Als representatie van het universum representeert een mandala de onderlinge verbondenheid van al het leven op aarde en staat symbool voor harmonie. Voor Arahmaiani staat hierin de erkenning van de mens, onszelf, als deel van de natuur centraal, in tegenstelling tot de visie op de natuur als object of bron van exploitatie.

Foto credit: Eva Broekema / Framer Framed

Onderdeel Memory of Nature zijn de omringende tafels met zaden en bonen die bezoekers uitnodigen om deel te nemen aan het kunstwerk door hun eigen mandala’s te maken, een meditatieve oefening in sociale actie en verbinding.

Ter voorbereiding op onze heropening op 2 juni hebben we de aarde van Memory of Nature bewerkt door het planten van mung bonen. De installatie van Arahmaiani heeft Framer Framed’s doen en denken over het plantenleven, de natuur en onze verbondenheid zeker veranderd. We hopen dat het werk een vergelijkbare betekenisvolle impact kan hebben op jullie, onze bezoekers.

Klik hier om Ahraimaiani’s virtuele atelierbezoek te bekijken waarin ze vertelt over Memory of Nature en haar artistieke praktijk.

Media activisme

Het werk van Mídia NINJA

Deze week breiden we het #ActivismArchive uit met het Braziliaanse netwerk van journalisten en activisten Mídia NINJA. Framer Framed nodigde twee leden uit voor het publieke programma Mídia NINJA: Counterattack als onderdeel van een reeks evenementen over inheems activisme en landrechten tijdens de tentoonstelling HERE/NOW: Current Visions from Colombia (2019). De Ninja’s hebben een zeer actief social media netwerk dat volgers op de hoogte houdt van hun werk met inheemse gemeenschappen en de mogelijkheden voor ondersteuning.

Mídia NINJA kwam voor het eerst naar voren tijdens de publieke protesten in Brazilië in juni 2013, waarbij ze verslag deden vanaf de straat en verkeerde informatie van grote mediakanalen tegenwerkten. Het collectief ziet democratische communicatie als een mensenrecht en gebruikt nieuwe technologieën om het publieke belang, de culturele diversiteit en het recht op informatie te verdedigen.

Foto credit: Marlise Steeman / Framer Framed

Hun praktijk omvat vaak het helpen van inheemse organisaties bij het ontwikkelen van hun eigen mediaplatformen die een rol spelen bij het bekendmaken en communiceren van hun eigen situaties. Mídia NINJA is ook zeer actief in de strijd tegen verwoestingen van het milieu, met name omdat deze gevolgen hebben voor het regenwoud in de Amazone en de inheemse bevolking. In 2019 was Mídia Ninja mede-oprichter van de eerste Braziliaanse milieuactivistische app genaamd 342 Amazonia, die helpt bij het verspreiden van kritische informatie over de voortdurende strijd voor de bescherming van de regio.

Op onze Framer Framed social media deelden we een videoboodschap van de Braziliaanse activiste Sônia Guajajara. Sonia Guajajara is de leider van Articulação dos Povos Indígenas do Brasil (Vereniging van inheemse volkeren van Brazilië). Ze vertelt kort over de erbarmelijke omstandigheden van de inheemse bevolking in Brazilië, waar veel mensen behoefte hebben aan betere communicatie, leef- en gezondheidsomstandigheden. Guajajara bedankt Mídia NINJA voor hun aandeel in het verspreiden van het hoognodige bewustzijn van de problemen en stuurt veel knuffels naar de Nederlanders en Framer Framed. Om de video te bekijken, klik hier.

Over de schelp van Shell

Het werk van Rumiko Hagiwara

Rumiko Hagiwara’s video-installatie, I want to be a shell (2019), uit de recente tentoonstelling Elsewheres Within Here (2019) is onze keuze voor het #ActivismArchive van deze week. I want to be a shell volgt de reis van een Japanse schelp naar een van de meest herkenbare commerciële symbolen ter wereld: het logo van de olie- en gasmaatschappij Shell. Gaandeweg relateert Hagiwara de transformatie van de schelp aan haar persoonlijke reflecties als een Japans persoon die zich in Nederland heeft gevestigd, waarbij ze wijst op verkeerde vertalingen van culturele identiteit.

Foto credit: Maarten van Haaff / Framer Framed

Tijdens het bekijken van de video plaatst Hagiwara de kijker onder een enorm Shell-logo, waardoor we ons bewust worden van de dreigende kapitalistische aanwezigheid en onze eigen medeplichtige relatie daarmee. Net als bij Milena Bonilla’s werk Money (2012), dat we in het #ActivismArchive van 1 mei hebben belicht, speelt Hagiwara in op het trieste en ironische gebruik van een natuurlijk symbool voor het logo van een milieuvervuilend bedrijf.

Film still van Rumiko Hagiwara, I want to be a shell, (2019)

Hagiwara’s laat zien hoe de Japanse schelp zijn schaduw verloor. Met het verdwijnen van het perspectief vervlakt het Shell-logo door de jaren heen. Wanneer je een schaduw als een soort reflectie beschouwt, zou je het verdwijnen ervan kunnen zien als een verlies aan zelfreflectie, waarbij Shell zich steeds verder verwijdert van haar context, de realiteit van de schelpjes levend organisme, de natuurlijke wereld en zijn effecten hierop. I want to be a shell volgt de onderling verbonden geschiedenissen van een gewone ontmoeting met natuur, extreme kapitalistische groei, migratie en de transformatie van het individu.

Tactische Media

Het werk van The Yes Men

Op de 20ste jubileumdag van het gaslek in Bhopal in 1984 kondigde een woordvoerder van Dow Chemical op BBC World News aan dat Dow alsnog de volledige verantwoordelijkheid voor de ramp op zich zou nemen en van plan was om met 12 miljard dollar van zijn dochteronderneming Union Carbide India de honderdduizenden slachtoffers op gepaste wijze te compenseren. De nieuwsuitzending bleek al snel in scène te zijn gezet door ‘media pranksters’ The Yes Men, onze keuze voor het #ActivismArchive deze week. De video van Dow Does the Right Thing (2004) was onderdeel van Framer Framed’s tentoonstelling As If: The Media Artist as Trickster (2017).

The Yes Men, Dow Does The Right Thing (2004)

Toen deze bekendmaking de voorraad van Dow deed kelderen, legde The Yes Men de kracht van bedrieglijke media-interventie in het beïnvloeden van de werkelijkheid bloot. Vandaag de dag blijven The Yes Men zich richten op grote vervuilende bedrijven, waarbij ze hun ‘greenwashing’ tactiek openlijk bespotten door middel van parodiërende advertenties en websites. Hoewel de stunts van het collectief vaak lachwekkend zijn, creëert hun verstoring van het medialandschap een kritische ruimte voor discussie en de verbeelding van alternatieve toekomsten.

Dow Does The Right Thing laat ons heel even een wereld ervaren waarin bedrijven daadwerkelijk ’the right thing’ doen door verantwoordelijk op te treden voor hun klimaatcriminaliteit en de verwoestende schade die ze aanrichten. Wanneer de fictie wordt achterhaald, laten The Yes Men ons achter met zowel een bittere herinnering aan onze onrechtvaardige machtsstructuren als een visie op een veranderde politieke realiteit. Kijk hier voor de Dow Does the Right Thing nieuwsuitzending van The Yes Men.

Foto credit: Eva Broekema / Framer Framed

Iconen van een Natie

Het werk van Milena Bonilla

Onze keuze voor het #ActivismArchive van deze week is Milena Bonilla’s bijdrage aan de tentoonstelling HERE/NOW – Current Visions from Colombia (2019) bij Framer Framed. In haar artistieke praktijk maakt Bonilla gebruik van diverse media, waaronder installatie, video, tekeningen, tekst, publieke interventies en fotografie. Ze onderzoekt de relaties tussen taal, economie, subjectiviteit, natuur en cultuur. HERE/NOW toonde het werk Money (2012), een verzameling van 260 wrijftekeningen van munten uit verschillende landen met afbeeldingen van planten en dieren.

De serie Money vraagt aandacht voor het iconografisch gebruik van planten en dieren in natievorming – denk aan de Snip op het oude 100 gulden biljet. Het landschap van een regio is op poëtische wijze verweven met onze opvatting erover, van vlaktes van landbouwgrond en glooiende heuvels tot uitgestrekte woestijnzanden of dicht oerwoud. Hoewel we deze symbolen gebruiken om de essentie van ons land vast te leggen, slagen we er vaak niet in om voor deze omgevingen en hun oorspronkelijke flora en fauna te zorgen. Bonilla wijst met haar serie Money op de dissonantie tussen de idealisering van de natuur en haar commodificatie door middel van economische en representatieve systemen. Ze bestudeert het nationale betaalmiddel als instrument om de natuur te economiseren en te koloniseren.

Foto credit: Marlise Steeman / Framer Framed

Voor de finissage van HERE/NOW toonde Bonilla de performance Poisoned: Behind that Grid There is a Maze (2019), die de uitbuiting, criminalisering, vorming en isolatie van opium aan de kaak stelt. Klik hier om de performance te bekijken.

De Schildpad en de Kunstenaar

Het werk van Jennifer Allora en Guillermo Calzadilla

Deze week sluit ons #ActivismArchive aan op de wereldwijde viering van Earth Day op woensdag 22 april. We duiken diep in het Framer Framed archief naar de tentoonstelling Costume Bureau (2014) en een het videowerk Amphibious (Login-Logout) (2005) van kunstenaarsduo Jennifer Allora en Guillermo Calzadilla.

Film stills van Amphibious (Login-Logout)

De korte film volgt een groep schildpadden die op een boomstam zitten terwijl ze meedrijven met de Chinese Parelrivierdelta. Amphibious wisselt af tussen detailopnames van de schildpadden en vergezichten van de oever van de rivier, waar de industrie domineert. We zien hoe mensen en auto’s snel passeren, terwijl hijskranen en binnenvaartschepen enorme scheepscontainers verplaatsen.

Allora en Calzadilla stellen de kijker in het perspectief van de schildpad; de geïndustrialiseerde omgeving wordt op zijn beurt weer onbekend en eigenaardig voor ons. Door deze gelijkschakeling van perspectieven worden we gedwongen na te denken over de onderlinge relatie tussen het industriële en het natuurlijke. De schildpad en de rivier, die ongetwijfeld de effecten van het menselijk handelen op hun leefomgeving, hun lichaam en hun gedrag hebben gevoeld, lang voordat wij er verantwoording voor begonnen af te leggen.

De tentoonstelling Costume Bureau (2014) ontleent zijn naam aan een installatie van Mark Dion uit 2006, waarin hij vier outfits toont die hij in zijn tijd als kunstenaar heeft gedragen. De outfits symboliseren de verschillende rollen die een kunstenaar in zijn praktijk kan vervullen: onderzoeker, ontdekkingsreiziger en – zoals we hopen te laten zien – activist. Lees meer over ecologie in het werk van Marc Dion.

Koper en Koloniaal Verleden in het Heden

Het werk van Sammy Baloji

Onze toevoeging aan de #ActvismArchive deze week is Sammy Baloji’s Tales of the Copper Cross Garden, Episode 1 (2017). De film werd gepresenteerd bij Framer Framed in Baloji’s solotentoonstelling A Blueprint for Toads and Snakes (2018), die het onderzoek van de kunstenaar naar de hedendaagse effecten van de koloniale geschiedenis in zijn thuisland, de Democratische Republiek Congo (DRC) en, in het bijzonder, in Lubumbashi – de hoofdstad van de provincie Katanga en een belangrijke mijnregio – belichtte.

Film still van Sammy Baloji, Tales of the Copper Cross Gardens (2017)

Tales of the Copper Cross Garden legt de invloed van de mijnbouw op het dagelijks leven vast met video’s van metaalarbeiders die grondstoffen tot spoelen van koperdraad vormen. De film beweegt zich langzaam door de fabriek en legt een choreografie vast van de beweging die in de tijd wordt gehouden door de opwarming en afkoeling van het metaal. Het geluid van de film bestaat uit liedjes van het Kinderkoor van het Koperen Kruis – hun aanwezigheid is een metafoor voor de rol van de kerk in de Belgische kolonisatie van Congo. Het koor zingt mee met het gezoem van de machines, hun geluid komt als het ware uit dezelfde plaats.

De film volgt de kruispunten van het koloniale tijdperk en de wereldwijde economische markt met de uitputting van de hulpbronnen en de aantasting van het milieu. Baloji documenteert hoe het koloniale erfgoed naar het heden wordt gedragen en hoe het onvermijdelijk naar de toekomst zal worden overgebracht door de klimaatveranderende effecten van de mijnbouwindustrie.

Om een fragment uit Tales of the Copper Cross Garden, Episode 1 te bekijken, klik hier. A Blueprint for Toads and Snakes is momenteel (15 februari t/m 24 mei 2020) in aangepaste vorm te zien in Lundskonsthall’s tentoonstelling Other Tales.

Foto credit: Eva Broekema / Framer Framed

Steen, Stilte en Adem

Het werk van Tuan Mami

Deze week kijken we naar Tuan Mami’s In One’s Breath–Nothing Stands Still (2014-2017), een multimedia-installatie die Framer Framed presenteerde voor het Intersections programme of Art Rotterdam in 2017. Het werk is het resultaat van jarenlang onderzoek door de kunstenaar naar de vervuiling, het verlies aan biodiversiteit en de verstoring van de lokale cultuur in Hà Nam, Vietnam, veroorzaakt door de voortdurende en uitbuitende steenwinning. Omdat Hà Nam ook zijn woonplaats is, ligt het onderwerp de kunstenaar nauw aan het hart. In One’s Breath manifesteert zich een soort post-apocalyptische scène die balanceert tussen stilte en beweging, waarheid en verbeelding – het is werkelijkheid en tegelijkertijd een spookachtige droom. De loskoppelingen in de ruimte komen voort uit Tuan Mami’s eigen gedachten over zijn thuis, als getuige van de overgang van het paradijs uit zijn kindertijd naar een plaats van uitbuiting.

Performer: Titus Elias. Foto credit: Minouche Wardenaar / Framer Framed

Bij het onderzoeken en materialiseren van zijn eigen ervaring schetst Tuan Mami een globale situatie – een langzame, verraderlijke verandering die in de loop van de tijd herkenbaar wordt – veroorzaakt door ons eigen handelen en het vooropstellen van het menselijk verlangen in de processen van industrialisatie en modernisering. Met de rol van de kunstenaar als documenterende en het onder de publieke aandacht brengen van de situatie is In One’s Breath ook een werk van solidariteit met de lokale gemeenschap en de mijnwerkers van Hà Nam en hun inspanningen om te protesteren tegen de overheid en de mijnbouwbedrijven.

Wil je meer weten over het werk en het onderzoeksproces van Tuan Mami, lees hier een interview met de kunstenaar uit 2017.

Aarde en Oordelen

Het werk van Fitri DK

We hebben voor de eerste vrijdag van april een werk geselecteerd uit de tentoonstelling Pressing Matters (2018), van kunstenaar en schrijver Fitri DK. Haar ontwerp voor het 24-zijdige drukblok van de tentoonstelling eert een groep Kendeng-vrouwen, die protesteerden tegen de vervuiling van een cementfabriek in het omringende gebied. Tijdens hun actie zaten de vrouwen op de grond met hun voeten in blokken cement en neurieden:

‘Ibu bumi, ibu bumi wis maringi, ibu bumi dilarani, ibu bumi kang ngadili’ – ‘Moeder aarde geeft, moeder aarde lijdt, moeder aarde zal oordelen’.

Net als de activisten van het kunstwerk van Fitri DK, zetten wij ons in voor de bescherming van het milieu – niet alleen denkend aan onze eigen rechten maar ook aan die van toekomstige generaties – voor frisse lucht, schoon water, het land, de bergen en de bossen.

De #ActivismArchive serie wordt georganiseerd door Ashley Maum. Deze pagina wordt onregelmatig bijgewerkt sinds april 2020.

Kunst en Activisme / Action Research / Crisis Imaginaries / Ecologie / Planetary Poetics /