Digitaal Archief: On the Nature of Botanical Gardens

'On the Nature of Botanical Gardens' (2020), exhibition installation view at Framer Framed, Amsterdam. Photo: Eva Broekema / Framer Framed

Digitaal Archief: On the Nature of Botanical Gardens

Dekoloniseer Botanische tuinen

Framer Framed heeft zich sinds de oprichting bezig gehouden met het dekoloniseren van museale collecties en presentaties. Bijeenkomsten als De Koloniale Blik (2009), De Exotische Blik (2010), Omstreden Geschiedenis (2012) en Hacking History (2012) zijn voorbeelden van bijeenkomsten die willen bijdragen aan de dekolonisatie van de Nederlandse (herinnerings)cultuur.

De idee voor de tentoonstelling On the Nature of Botanical Gardens ontstond in 2016 vanuit de noodzaak om ook botanische erfenis te dekoloniseren. Na een aanloop van twee jaar waarin Clelia Coussonnet, Jean Carlos Medina, Josien Pieterse en Cas Bool bijdroegen aan het artistieke onderzoek werd een kader voor de tentoonstelling geformuleerd. Diverse publicaties waaronder On Decoloniality: Concepts, Analytics, Praxis (2018) van Walter D. Mignolo en Catherine E. Walsh, Plants and Empire, Colonial Bioprospecting in the Atlantic World (2004) van Londa Schiebinger en Sowing Empire, Landscape and Colonization (2004) van Jill H. Casid vormden hierbij een bron van inspiratie.

Performance bij het voormalige Van Heutsz monument aan de Apollolaan in Amsterdam door Iratxe Jaio en Klaas van Gorkum, Kepala Batu / Hoofd van steen (2012), in opdracht van Framer Framed voor het symposium Hacking History. Foto: Rogier Fokke / Framer Framed

Vervolgens werd Sadiah Boonstra benaderd om binnen het theoretische kader een tentoonstelling te helpen realiseren. Met de komst van Sadiah werd de focus van de tentoonstelling gelegd op Indonesië en de gedeelde geschiedenis met Nederland. In haar rol als curator bracht Sadiah haar eigen onderzoek naar de dekoloniale artistieke praktijken in, dat vervolgens samen met het team van Framer Framed werd uitgewerkt tot een de tentoonstelling On the Nature of Botanical Gardens.

De tentoonstelling toont werk van negen hedendaagse Indonesische kunstenaars, waarvan sommigen eerder werk toonden bij Framer Framed. Bijvoorbeeld Ipeh Nur, voor de tentoonstelling Pressing Matters (2018), een groepstentoonstelling met werk van 24 Indonesische kunstenaars samengebracht door kunstenaar Kevin van Braak, realiseerde zij een in situ kunstwerk; de muurschildering Bunga Merah over de volkerenmoord op de Molukse Banda eilanden door de VOC in 1621. Dit thema werkte zij verder uit in het werk Perken (acryl op rijstzakken, 470 x 240 cm, 2019), dat vervolgens deel uitmaakte van de tentoonstelling On the Nature of Botanical Gardens.

De kunstenaars tonen een kritische, dekoloniserende blik op botanische tuinen, hun kracht en manier van kennisopbouw, de economie van de natuur, maar ook op de erfenissen en de huidige gevolgen van het op deze manier benaderen van de natuur en de planten. Ook de plantkunde worstelt immers met een imperialistische visie: westerse botanici ‘ontdekken’ nieuwe soorten, die eigenlijk al eeuwen gekend zijn door de inheemse bevolking. Een van de doelstellingen van de tentoonstelling is om inzicht te geven in lokale kennissystemen van de natuur die bestonden vóór de opmars van het kolonialisme in Indonesië, kennis die door koloniale botanici werd genegeerd, verworpen of vernietigd.

Werken in opracht

Diverse nieuwe werken werden speciaal voor de tentoonstelling geproduceerd door Zico Albaiquni, Samuel Indratma, Lifepatch en Sinta Tantra. Na vele gesprekken met de kunstenaars, moedigde Sadiah hen aan om aspecten van hun huidige werk en praktijk te vertalen in kunstwerken speciaal voor de tentoonstelling. Deze werken werden vervolgens in opdracht van Framer Framed gemaakt.

Met trots kunnen we melden dat één daarvan, het werk Ruwatan Tanah Air Beta, Reciting Rites in its Sites (2019) van Zico Albaiquni is aangekocht door het Nationaal Museum van Wereldculturen (inventarisnummer 7224-1). Het werk verwijst naar de historische Nederlandse sporen in de Botanische tuin in Bogor, Indonesie en toont het hedendaags gebruik van Bogor als publieke ruimte. Daarnaast reflecteert het werk op een eerdere tentoonstelling die te zien was bij Framer Framed: ‘basic values’ van herman de vries. Een korte video biedt een ‘close reading’ van het werk: https://lnkd.in/ecGKRM6

In juni 2022 opent in Het Tropenmuseum in Amsterdam de nieuwe vaste opstelling Onze koloniale erfenis waar het werk onderdeel van zal uitmaken. Deze nieuwe vaste presentatie over het koloniale verleden wil laten zien hoe de koloniale geschiedenis een onvoltooid verleden tijd is en daarmee bijdragen aan het debat in de samenleving over een meer rechtvaardige maatschappij.

Tentoonstellingscatalogus

De tentoonstellingscatalogus is online beschikbaar in het Nederlands en Engels met meer informatie over de tentoonstelling, de deelnemende kunstenaars en hun werk.

Virtuele rondleidingen

Beleef een persoonlijke en exclusieve rondleiding van de curator van On the Nature Botanical Gardens, Sadiah Boonstra, die zowel in het Nederlands als in het Engelse beschikbaar is. Met de rondleiding is het nu mogelijk om meer van de kunstwerken te zien, en te leren over hun rol binnen de tentoonstelling en in dialoog met elkaar. Klik hier voor de Engelse virtuele rondleiding op ons YouTube-kanaal.

Interviews

In plaats van Framer Framed’s gebruikelijke publieke programma met artists talks en panel gesprekken, hebben we enkele kunstenaars online geïnterviewd om hun inspiraties, ervaringen en processen te ontdekken. Kom bijvoorbeeld meer te weten over de dekoloniale curatoriale praktijk van Sadiah Boonstra in onderstaande interview.

Leer meer over de kunstenaars zelf en kom dichter bij het kunstwerk Ruwatan Tanah Air Beta, Reciting Rites in its Sites (2019) door een bezoek aan het atelier van Zico Albaiquni.

Hoor meer over haar tien jaar durende onderzoek met Tibetaanse monniken in ons interview met kunstenaar en milieuactivist Arahmaiani.

Verslag van panel discussies

Op donderdag 4 juli 2019 vond in het Westfries Museum de Expertmeeting over de presentatie van omstreden erfgoed plaats, waar Framer Framed een select gezelschap van professionals en betrokkenen uit de museale en wetenschappelijke wereld bijeen bracht, om met elkaar in gesprek te gaan over museale presentaties van omstreden erfgoed. Het verslag is hier te lezen.

Een terugblik op het programma Memoria Plantae: Perspectives on the Dutch Botanical Network uit december 2019 met curator Sadiah Boonstra, wetenschapper Andreas Weber en Jennifer Tosch, oprichter van de Black Heritage Tours is hier te lezen.

Tentoonstellingscoördinator Jean Medina opent de bijeenkomst Memoria Plantae: Perspectives on the Dutch Botanical Network bij Framer Framed op 10 december 2019. | Foto: Betul Ellialtioglu/ Framer Framed

Artist Talk

In een artist talk delen kunstenaars Arahmaiani, Lifepatch, Zico Albaiquni en curator Sadiah Boonstra, hun werk en visie op onderwerpen als identiteit, koloniale en botanische geschiedenis, inheemse kennis en het gebruik en de exploitatie van de natuur in Indonesië.

Educatieprogramma

Framer Framed biedt ook een educatieprogramma in het Nederlands aan voor kinderen van de basisschool en de middelbare school, dat thuis of op school kan worden gedaan. Het online materiaal Bekijk het maar! is niet alleen om te leren, maar kan door middel van videoclips en werkbladen het eigen onderzoek en de creativiteit van kinderen ondersteunen. Leer de kunstwerken op een leuke en interactieve manier kennen!

Opnamen voor het educatie pakket bij het werk van Arahmaiani, Memory of Nature (2013-2019) | Tentoonstelling: On the Nature of Botanical Gardens. Foto: Annosh Urbanke

Follow up

Geïnspireerd door de tentoonstelling organiseerde de Open Universiteit op 8 oktober 2020 de webinar Van wie zijn de botanische tuinen? De webinar bestond uit bijdragen van Sadiah Boonstra en Andreas Weber, die eerder bijdrage leveren aan programma’s rond de tentoonstelling. Tevens leverde Tinde van Andel een bijdrage. Zij is bijzonder hoogleraar Geschiedenis van botanie en tuinen namens de Clusius Stichting (zie ook haar oratie Open de schatkamer en dekoloniseer het museum, Universiteit Leiden, 6 januari 2017).

Resultaten van de webinar zijn hier terug te vinden met ondermeer aandacht voor het special issue van Studium. Tijdschrift voor wetenschaps- en universiteitsgeschiedenis, ‘Laborious Transformations: Plants and Politics at Bogor Botanical Gardens’ (Vol. 11, No. 3, 2018), met een inleiding en artikel door Andreas Weber.

In december 2020 bespraken Sadiah en Zico de tentoonstelling in het webinar, Decolonizing Botanical Gardens and Knowledge of Nature in Museums and Art. Het webinar werd georganiseerd door Wacana, het Tijdschrift voor Geesteswetenschappen van Indonesië en Paradigm, het Tijdschrift voor Culturele Studies, en de Universiteit van Indonesië. Het is te bekijken op YouTube in het Indonesisch.

Het ICOMOS Nederland Lecture Committee presenteert de avond: Botanische tuinen en collecties: koloniale implicaties en hedendaagse benaderingen. Evie Evans zal namens Framer Framed een presentatie geven over hoe de tentoonstelling van een alternatieve manier bood om botanische tuinen te dekoloniseren met hedendaagse kunst. Verder licht zij toe hoe de tentoonstelling haar inspireerde tot van een museale analyse van botanische tuinen en hun (on) zichtbare koloniale verhalen in haar masterscriptie.

Overige bronnen

Tinde van Andel, Open the treasury and decolonize the museum, Leiden University, 6 January 2017, inaugurele rede

Sadia Boonstra, Over de de/kolonialiteit van Kebun Raya Bogor, museumobjecten en hedendaagse Indonesische kunst, Locus – Tijdschrift voor Cultuurwetenschappen 25 (2022)

Evie Evans, Cultivating Colonialism, Universiteit van Amsterdam, januari 2021, Master Thesis.
Geïnspireerd door de verbinding die de tentoonstelling legt tussen een kritische analyse van musea en de studie van botanische tuinen, analyseert Evie Evans in haar eindscriptie botanische tuinen vanuit een museaal perspectief.

Felicity Jensz, Kolonialbotanik: Networks of collecting practices in colonial Germany, 22 januari 22, 2022

Timothy Morton, Duistere ecologie (vertaald door Huub Stegeman); Boom Uitgevers Amsterdam

ICOMOS Online dossier on ‘The Coloniality of Natural History Collections‘ mentions the lecture on Botanical gardens: Colonial implications & contemporary approaches featuring among other Sofia Lovegrove Pereira and Evie Evans from Framer Framed.

De koloniale blik, symposium over de invloed van het koloniale verleden op museumbeleid en museale presentaties, 13 december 2009

Andreas Weber en Robert-Jan Wille, ‘Laborious Transformations: Plants and Politics at the Bogor Botanical Gardens’, Studium. Tijdschrift voor Wetenschaps- en Universiteitsgeschiedenis 11.3 (2018)