Werkplaats Molenwijk (2018)
In 2018 opende Framer Framed een nieuwe, tweede projectruimte: Werkplaats Molenwijk. Een wijklocatie in de Molenwijk in Amsterdam-Noord, voor en door buurtbewoners geïnteresseerd in kunst, cultuur, erfgoed en maatschappij. Naast activiteiten voor buurtbewoners en tentoonstellingen biedt Werkplaats Molenwijk ruimte aan kunstenaars voor tijdelijke residenties.
Adres
Werkplaats Molenwijk
Molenaarsweg 3
1035EJ Amsterdam
Contact
Werkplaats Molenwijk is volop in ontwikkeling en we staan open voor tips en ideeën vanuit de buurt. Neem hiervoor contact op via werkplaats@framerframed.nl
Hieronder volgt een selectie van activiteiten met nadruk op de residenties, een actueel overzicht van activiteiten is hier te vinden.
Achtergrond
Toen de tentoonstellingsruimte van Framer Framed zich in 2014 vestigde in de Tolhuistuin in Amsterdam-Noord, was de Noordelijke IJ-oever grotendeels een industrieel gebied. Inmiddels is de IJ-oever een culturele hotspot geworden, waar echter niet alle bewoners van Amsterdam-Noord zich welkom voelen. Men spreekt met enig cynisme ook wel over de ‘Gold Coast’. Met dit in het achterhoofd kwam het idee om een projectruimte op te starten in de Molenwijk. Bovendien vierde Molenwijk in 2018 haar 50-jarige bestaan!
Het doel van Framer Framed is om in de Molenwijk een plek voor kunst en cultuur te faciliteren, waarbij er veel ruimte is voor samenwerking en ontmoeting. Bezoekers kunnen programma’s initiëren, deelnemen aan de organisatie, genieten van presentaties, met elkaar in gesprek gaan én samen eten. Verder wordt in Werkplaats Molenwijk ruimte geboden aan een kunstenaarsresidentie, waarbij kunstenaars tijdelijk hun intrek nemen in de wijk en daarbij in dialoog met de buurt nieuw werk maken. Behalve ontmoetingen tussen bewoners zelf, streeft Framer Framed ook naar uitwisseling tussen haar twee locaties: de kennis die wordt opgedaan in Werkplaats Molenwijk zal gedeeld worden met het publiek van Framer Framed in Amsterdam-Oost en vice versa.
Aanknopingspunten vanuit de Molenwijk
Eind 2016 initieerde Framer Framed een onderzoek in de Molenwijk, uitgevoerd door een groep masterstudenten Sociologie van de Universiteit van Amsterdam. Dit onderzoek, onder leiding van kunstenaar en stedenbouwkundige Adeola Enigbokan, bestond uit veldwerk in de buurt en was bedoeld om de wijk te leren kennen en de behoeften van Molenwijkbewoners op cultureel gebied in kaart te brengen. Hieruit kwam onder andere naar voren dat activiteiten voor jongvolwassenen – vooral voor jonge vrouwen – beperkt zijn. In 2018 was het de beurt aan studenten van de minor Publiek en Media aan de Reinwardt Academie, binnen de module ‘Publiek en Participatie’ van Marjelle van Hoorn. De studenten van beide onderzoeksprojecten droegen bij aan de doelstellingen van Werkplaats Molenwijk.
Er zijn verschillende ideeën onder de bewoners over wat de Molenwijk is en zou moeten zijn. Sommige mensen wonen er sinds de wijk werd opgericht en zien veranderingen in de wijk niet altijd als een verbetering. De mensen die er later kwamen wonen, zijn zelf onderdeel van die verandering en zien de wijk vaak door een positievere bril. Beide groepen hebben een eigen beeld van de buurt en benoemen het gebrek aan een gedeeld verhaal. Er zijn weinig gelegenheden om elkaar te ontmoeten.
Werkplaats Molenwijk hoopt iedereen welkom te mogen heten en dergelijke ontmoetingen te faciliteren, als aanvulling op en in samenwerking met de activiteiten die reeds door andere organisaties worden verzorgd. Studenten van de Reinwardt Academie deden hiertoe onderzoek naar nieuwe methoden waarmee een kunstprogramma in deze buurt vormgegeven kan worden, waar Framer Framed navolging aan heeft gegeven.
Presentatie onderzoeksresultaten Reinwardt studenten aan buurtbewoners en lokale organisaties (2018)
Tentoonstelling: 50 jaar Molenwijk
In Werkplaats Molenwijk wordt ruimte geboden aan een artist-in-residence, waarbij kunstenaars tijdelijk hun intrek nemen in de wijk en daarbij in dialoog met de buurt nieuw werk maken. Kunstenaar Florian Braakman was de eerste artist-in-residence: in het najaar van 2018 was Werkplaats Molenwijk zijn uitvalsbasis.
50 Jaar Molenwijk (2019), de tweede tentoonstelling in Werkplaats Molenwijk. In samenwerking met fotograaf Florian Braakman en buurtbewoners.
Braakman is een autonoom documentaire fotograaf. Door een persoonlijke relatie aan te gaan met het onderwerp adresseert hij universele, sociale en culturele thema’s. Hij is geïnteresseerd in gemeenschappen en onderzoekt hun karakteristieken. Tijdens zijn verblijf heeft de kunstenaar samen met buurtbewoners gewerkt aan een tentoonstelling ter ere van 50 jaar Molenwijk. Hij is hiervoor op zoek gegaan naar beeldmateriaal over de wijk van buurtbewoners en maakte samen met bewoners nieuw fotografisch werk. Hiervoor had hij een speciaal ‘beeldspreekuur’ ingesteld, waarbij Molenwijkbewoners met foto’s of andere ideeën gewoon binnen konden lopen zonder afspraak. Het materiaal uit de persoonlijke archieven van buurtbewoners maakte, naast het werk dat Braakman tijdens zijn residency realiseerde, onderdeel uit van de tentoonstelling 50 jaar Molenwijk. Daarnaast werd als onderdeel van het project een wijkkrant in een oplage 2.500 exemplaren huis-aan-huis verspreid.
Portetten van Molenwijkbewoners, door Florian Braakman (2018)
Tentoonstelling: The City is Ours
Straten, pleinen en parken zijn openbare plekken die voor iedereen toegankelijk zijn, toch? In welke mate voel je je vrij om gebruik te maken van de openbare ruimte in je stad of buurt? Deze vraag staat centraal in het project The City is Ours (2019) en wordt gesteld aan meiden in Amsterdam en Tunis (Tunesië).
Een terugkerend thema in de Molenwijk is de afwezigheid van meiden en jonge vrouwen in de openbare ruimte. Zoals één van de meiden in het jongerencentrum cynisch opmerkte: ‘Er wonen geen meisjes in de Molenwijk’. Dit was voor Framer Framed aanleiding om The City is Ours te starten, een kunstproject gericht op meiden onder de 21 jaar en hun beleving van de openbare ruimte. Op 8 maart 2019, Internationale Vrouwendag, presenteerde de groep meiden het eindresultaat van de diverse workshops waar zij tijden het project aan deelnamen.
‘The City is Ours’ bij Werkplaats Molenwijk, Amsterdam (2019). Fotografie (c) Dalal el Ouarachi
Tentoonstelling: Van Amulet tot Artefact
“Living together with people who differ is one of the most urgent challenges facing society today. Traditional bonds are fading and we must develop and design new forms of rituals that make us more skillful in living with others.”
In september 2019 opent Werkplaats Molenwijk op feestelijke wijze haar nieuwe tentoonstelling Van Amulet tot Artefact over dagelijkse rituelen van de bewoners in de Molenwijk. De Molenwijk in Amsterdam-Noord bestaat uit gebouwen van tien verdiepingen die van bovenaf gezien als wieken van een molen rondom parkeergarages zijn geplaatst. Deze eenheid van bouw kent een verscheidenheid aan bewoners.
Van Amulet tot Artefact (2019), een tentoonstelling over dagelijkse rituelen in de Molenwijk
Design antropoloog Tina Lenz en filmmaker Magda Augusteijn hebben de diversiteit in beeld willen brengen door samen met 25 Molenwijkers een artistiek onderzoek op te zetten waarbij het dagelijkse ritueel centraal staat. In een serie foto’s en een korte film toont de expositie een verzameling persoonlijke verhalen en betekenisvolle objecten zoals de ketting van je oma, een pet van je honkbalclub of een souvenir van een bijzonder moment. Speciaal voor de tentoonstelling maakte Magda Augusteijn een korte documentaire over de Molenwijk:
Buurtonderzoek door architect Laura Alvarez
Sinds februari 2019 werkt architect Laura Alvarez iedere dinsdag in Werkplaats Molenwijk. In 2017 begon Laura haar onderzoek naar naoorlogse wijken en hoe de typologie van de wijk invloed heeft op de sociale cohesie en interactie tussen buurtbewoners. Laura Alvarez is geïnteresseerd in de Molenwijk, een wijk die – net als Bijlmermeer – eind jaren zestig naar architectonisch functionalistische ideeën werd vormgegeven. Een wijk waar veel flats staan in een park achtige omgeving. “In de Molenwijk is heel veel ruimte, maar geen plek om elkaar te ontmoeten”, stelt Laura. Ze besloot haar bureau te verlaten en tijdelijk intrek te nemen in de wijk. Door wekelijks spreekuur te houden in Werkplaats Molenwijk en zelf de bewoners actief te benaderen probeert Laura een connectie te leggen met de bewoners, die haar kunnen vertellen wat de behoeftes zijn die er heersen.
Met maquettes nam ze plaats in de entrees van de flats waar ze verschillende dagen doorbracht. De maquettes bleken een goede aanleiding om het gesprek op gang te brengen; een concreet voorbeeld waar bewoners ideeën op los konden laten. Wie is er verantwoordelijk voor het verzorgen van de entrees, galeries en trappenhuizen? De bewoners, de woningbouwvereniging of de gemeente? Zouden deze kunnen dienen als ontmoetingsplek? Hoe kunnen mensen meer eigenaarschap voelen over deze semi-publieke ruimte?
Buurtonderzoek van Laura Alvarez voor architectonische verbeteringen van de flats (2019)
‘Molenwijk Originals’ een film van TuncTop
TuncTop is een in Amsterdam gevestigde kunstenaar. In samenwerking met buurtbewoners maakte hij een science-fiction film tijdens zijn verblijf in ‘Werkplaats Molenwijk’, een buurtlocatie van Framer Framed in Amsterdam-Noord. Het eerste dat hij deed om zijn nieuwe buren in de Molenwijk te ontmoeten, was het openen van een bioscoop genaamd ‘Onze Bioscoop’. Na bijna 2 maanden in Molenwijk te hebben doorgebracht, films te hebben vertoond met de geur van verse popcorn, gesprekken te voeren, koffie te drinken met de buren en natuurlijk veel te hebben gefilmd, was hij klaar om zijn video- en posterserie met de buurt te delen.
Voedselbank in de Molenwijk
Corona ging niet aan de Molenwijk voorbij. De lockdown raakte veel mensen. In februari 2020 startte Framer Framed een voedselbank in Werkplaats Molenwijk. Het initiatief werd genomen door Nizar El Azouzi van Framer Framed. Nizar is opgegroeid in Noord en woont al lange tijd in de Molenwijk. Hij kent de lokale behoeftes. Hij benaderde Blije Buren, een organisatie die zich inzet tegen voedselverspilling en op tal van plekken in de stad eten distribueert dat supermarkten niet meer willen verkopen. Tijdens de eerste Corona lockdown werden pakketten naar mensen thuis gebracht. De behoefte groeide snel. Wat begon als klein initiatief, werd ondersteund door bevlogen buurtbewoners en groeide in minder dan een jaar tijd uit tot een netwerk van 80 gezinnen in de buurt die wekelijks een voedselpakket komen halen. Denk aan mensen die ongedocumenteerd zijn of die door de corona crisis in de problemen zijn gekomen.
Er kwam steun van Buurtvereniging Molenwijk. Met deze steun groeide de uitgifte naar twee keer per week. De Buurtvereniging bracht ook een eigen netwerk mee. Via de Diaconie Noord werd eten van restaurants en kantines die op slot gingen ingebracht. De Turkse bakker uit het winkelcentrum geeft brood. Later werd eten aangedragen door het Rode Kruis en vanuit Human Aid Now. Na enkele maanden is het project verzelfstandigd. Inmiddels wordt het volledig gerund door buurtbewoners zelf. Sinds december heeft de gemeente een nieuwe locatie beschikbaar gesteld waar het initiatief zich verder kan ontwikkelen en op eigen benen kan staan.
Nizar: “Vooral mond op mond reclame heeft ervoor gezorgd dat voedselbank met de week is gegroeid. We leverden goeie producten, die Imane en Peter (respectievelijk Buurtvereniging en Blije Buren) heel knap overal in de regio wisten te verzamelen. De nood was met name halverwege de eerste coronagolf erg hoog, waardoor we al gauw ruim 80 gezinnen per week bedienden. Af en toe ging het maar net goed qua vraag en aanbod maar gelukkig hebben we het steeds gered.”
Nizar El Azouzi runt de voedselbank in Werkplaats Molenwijk, Amsterdam Noord.
GEEF – een project van Bert Scholten
Bert Scholten is een kunstenaar wiens werkterrein varieert van muziek tot beeldende kunst. Typerend voor de werkwijze van Bert Scholten is de interactie met omwonenden, zowel in het maakproces als in het eindwerk. Zijn belangrijkste focus is het verkennen van Nederlandse volksverhalen en gebruiken. Hij verdiept zich in heidense gewoonten met een herkomst uit het noorden van Nederland. Tijdens zijn verblijf in Molenwijk onderzocht Bert de traditionele elementen van oud-Nederlandse gebruiken van overdracht, bijvoorbeeld door het verhalende vermogen van de koekplank. Zijn werkpraktijk in de Molenwijk had heel verschillende uitingen: een traditionele workshop koekjes bakken met een koekplank, het ten gehore brengen van zijn nieuw uitgebrachte muziek vanaf verschillende balkons, en het vormgeven van een residentie-studio met zijn uitgestalde verzameling koekplanken, op thema geordend.
GEEF door Bert Scholten. Foto: © Eyas Matouk / Werkplaats Molenwijk
Hij onderzoekt het lied, in de meest brede zin, als medium om verhalen te verspreiden zoals dat vroeger gebeurde. Scholten laat zich dan ook het best omschrijven als een hedendaagse troubadour – eentje die zijn inspiratie uit lokale nieuwsberichten en mysterieuze volksverhalen haalt, die hij vervolgens in muzikale performances giet. Het idee dat Nederland traditie-arm is, is volgens de kunstenaar onzin. De gebruiken en rituelen zijn dan misschien niet groots en meeslepend, maar juist in hun obscuriteit het afstoffen en onderzoeken waard.
Tijdens zijn verblijf in de Werkplaats Molenwijk heeft hij in workshops met kinderen de verborgen verhalen achter de ‘koekplank‘ onderzocht. Een koekplank is een rechthoekige houten mal met een uitgesneden afbeelding waarmee vroeger – met name in de 18de eeuw – koeken geproduceerd konden worden. De mensen die de houtsneden maakten waren reizende ambachtslieden die met de beeltenissen die ze in hout aanbrachten, lokale verhalen doorgaven via de koeken die in de mal werden afgedrukt. De afbeelding in de koek werd een spiegelbeeldige afdruk van de originele vorm. Specula, spiegelbeeld in het Latijn, werd al snel verbasterd tot het ons bekende woord speculaas. Een intrigerend stukje Nederlandse folklore, waarbij speculaaskoeken dragers werden van lokalen verhalen en volksvertellingen.
Zijn residentie eindigde met de tentoonstelling GEEF (2021-2022), waarin hij nieuw werk toont – waaronder een videopresentatie – dat hij maakte tijdens zijn verblijf in Werkplaats Molenwijk in Amsterdam Noord. De video werd later getoond bij TENT in Rotterdam als onderdeel van de tentoonstelling Dat speelt hier niet (2022). Daarnaast verscheen in 2023 een gelijknamige LP van Bert Scholte met opnamen gemaakt in de Werkplaats.
Lees meer over het werk van Bert Scholten.
Bert Scholten in Werkplaats Molenwijk, Foto: Margot van Ruitenbeek / Framer Framed
Gratis advies van een sociaal kunstenaar
Sociaal kunstenaar Domenique Himmelsbach de Vries heeft tijdens zijn residentie in Werkplaats Molenwijk gewerkt aan een ideeën-bibliotheek met daarin 120 schetsplannen voor sociale interventies. Hij ontwikkelde de bibliotheek in dialoog met buurbewoners tijdens wekelijkse spreekuren. Tijdens de spreekuren konden omwonenden hun eigen vraagstukken inbrengen, artistieke reflectie ontvangen en nieuwe ideeën te ontwikkelen.
In september 2020 begon Domenique Himmelsbach de Vries aan zijn residentie in Werkplaats Molenwijk. Werkplaats Molenwijk is een gemeenschappelijke ruimte en kunstenaarsresidentie in Amsterdam-Noord die plek biedt voor verbinding van de buurt met culturele initiatieven. De residentie van Himmelsbach duurde twee maanden, waarin hij wekelijks, van woensdag tot en met vrijdag, aanwezig was.
Ter afsluiting van zijn residentie heeft Himmelsbach de uitgewerkte Ideeën Bibliotheek beschikbaar gesteld aan de bewoners van Molenwijk, op een manier waarop niemand ze kan missen. Zo’n 120 idee schetsen zijn in december 2020 door de hele wijk op lantaarnpalen te zien. Himmelsbach nodigt je uit om in deze donkere dagen een gezonde inspiratie wandeling door Molenwijk te ondernemen en deze onconventionele manier van denken voor uw eigen vraagstukken in te zetten.
Er verscheen over Himmelsbach’ residentie in Werkplaats Molenwijk ook een artikel in het Noord-Amsterdams Nieuwsblad.
Domenique Himmelsbach de Vries, Ideen Bibliotheek, Werkplaats Molenwijk (2020)
Denken met de hand – door Anan Striker
Anan Striker is tekenaar, typograaf, beeldhouwer, schilder en als de gelegenheid erom vraagt, treedt hij op als dj (‘met cassettebandjes, ik ben tapejockey’). “Er zijn best veel disciplines die ik liefheb als kunstenaar. Het is soms dan ook een beetje lastig te begrijpen wat ik nou precies doe en wat mensen van mij kunnen verwachten. Het wisselt. Ik maak bijvoorbeeld tegenwoordig steeds vaker performancekunst. Maar de basis is voor mij altijd tekenen geweest. Als ik schilder, teken ik met verf en in mijn lithografische werk maak ik gebruik van een tekenachtige techniek. Tekenen maakt altijd al onderdeel uit van mijn werk en mijn leven. Ik ben door mijn ouders opgevoed met de boodschap dat je nooit alleen bent als je tekent.”
Anan Striker – De muurschildering in de Molenwijk (2022)
Anan Striker huist sinds het voorjaar van 2022 in Werkplaats Molenwijk, waar hij in dialoog met buurtbewoners nieuw werk creëerde voor de wijk. In de Molenwijk liet Anan zich inspireren door alledaagse ontmoetingen en gebeurtenissen die hij gebruikte voor nieuw werk in de buurt. In de tentoonstelling Denken met de Hand presenteert Anan een overzicht van zijn vele activiteiten in en met de Molenwijk, waaronder een muurschildering, voetbalwedstrijden en ‘verassings-schommels’. Lees hier meer over het werk van Anan.
Anan Striker – Werkplaats Molenwijk (2022)
Een borduurdialoog: van Kosovo naar Molenwijk met Jakup Ferri
Jakup Ferri is een kunstenaar die werkt vanuit Pristina en Amsterdam, daarnaast doceert hij aan de Pristina Art Academy (Kosovo). De laatste jaren richt Ferri zich op het maken van tekeningen, wandtapijten, mozaïeken en schilderijen vaak in variërende samenwerkingsverbanden. Daarnaast heeft hij ook uitgebreid onderzoek gedaan naar outsider- en folkart kunstenaars waarmee hij langdurige samenwerkingsrelaties heeft opgebouwd. Hij herkende de waarde van hun ervaring met handgemaakte materialen zoals tapijten, glas, hout en textiel gezien hun kennis van specifieke lokale productiemethoden. Terugkerende onderwerpen in zijn kunst zijn het verlangen naar contact en ergens bij horen, maar ook ervaringen met falen en identiteitsvragen. In Werkplaats Molenwijk werkt hij samen met een groep vrouwen van ‘Molenwijk door elkaar‘ die al enkele jaren van de Werkplaast gebruik maken om samen te komen. Samen werken nieuwe werken gerealiseerd waaronder een wandkleed dat onder te zien was in het Stadsdeelkantoor en de Openbare Bibliotheek.
Jakup Ferri’s presentatie in de Molenwijk (2023). Photo: Cas Bool
Verhalen vertellen met textiel – Golrokh Nafisi
Golrokh Nafisi was in 2023 de nieuwe resident van Werkplaats Molenwijk. Ze verbleef twee maanden in de Werkplaats om samen met de bewoners van de Molenwijk te werken aan een nieuw project.
Golrokh Nafisi (Isfahan, Iran, 1981) is een kunstenaar die werkt vanuit Amsterdam en Teheran. Van 2000 tot 2005 studeerde ze grafische vormgeving aan de University of Art in Teheran. In 2014 studeerde ze af aan de Rietveld Academie in Amsterdam en in 2019 was haar werk te zien bij Prospects tijdens Art Rotterdam. Haar werk is sterk beïnvloedt door lokale ambachten en handwerk die veel voorkomen in de steden die ze bezoekt en van waaruit ze werkt. Nafisi is toont interesse in nieuwe vormen voor collectief werk; waarbij zowel het menselijk lichaam als nieuwe (politieke) ideologieën een rol spelen.
Installatiefoto van Presentatie: Walvistraan (2023) by Golrokh Nafisi in Werkplaats Molenwijk. Foto: © Lina van Idsert / Framer Framed
Suat Ögüt, The First Turk Immigrant (2012-2018). Foto: Ozkan Golpinar
Bezoekers tijdens de opening van 50 Jaar Molenwijk, 25 november 2018. Foto: (c) Marlise Steeman
Met dank aan
De studenten van de Master Sociologie en docent Adeola Enigbokan, voor het veldwerkonderzoek in de Molenwijk. De studenten van de minor Publiek en Participatie aan de Reinwardt Academie en docent Marjelle van Hoorn, voor hun onderzoek naar nieuwe methoden waarmee een kunstprogramma in deze buurt vormgegeven kan worden.
Werkplaats Molenwijk wordt mogelijk gemaakt met steun van
Amsterdams Fonds voor de Kunst, De Alliantie, Bank Giro Loterij Fonds en Stadsdeel Noord.
Werkplaats Molenwijk is een initiatief van Framer Framed.
Framer Framed wordt mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Onderwijs, Amsterdams Fonds voor de Kunst en Stadsdeel Oost.