In gesprek met Mirjam Westen en Josien Pieterse over de tentoonstelling 'What We Have Overlooked'
Bij Framer Framed is momenteel de tentoonstelling What we have Overlooked te zien. Een expositie samengesteld uit werken uit de collectie van Museum Arnhem. Vincent van Velsen vraagt de conservator van het museum en curator van de tentoonstelling Mirjam Westen en Framer Framed directeur Josien Pieterse een en ander over de beweegreden en context van deze tentoonstelling.
Vincent van Velsen: De titel What we have overlooked hint op dat ‘we’ iets missen – naast dat het is afgeleid van de titel van het werk van Lida Abdul. Wat missen we en wat beoog je met de expositie aan het voetlicht te brengen?
Mirjam Westen: In de kunst zijn er erg veel zaken waaraan voorbij wordt gegaan. De kunstwereld is nog steeds een ‘witte’ wereld, een blanke monocultuur. Maar ondertussen zijn we tot het inzicht gekomen dat oordelen en keuzes die worden gemaakt niet meer vanzelfsprekend van universele waarde en betekenis zijn: de eurocentrische visie is achterhaald. Ik denk dat musea een belangrijke rol kunnen spelen in de discussie over de verbreding van culturen door in hun collecties en tentoonstellingsbeleid aandacht te hebben voor werk van kunstenaars met meer dan slechts een West-Europese achtergrond. In deze tentoonstelling bij Framer Framed laat ik een selectie zien uit de collectie die in Museum Arnhem de afgelopen 25 jaar is opgebouwd, met werk van kunstenaars uit verschillende continenten en werk waarin de relatie tussen noord-zuid, oost-west aan de orde wordt gesteld.
VvV: Zelf begon Framer Framed als reizende instelling die, zoals de naam aangeeft ‘kaders kadert’ of de (kaderende) institutionele praktijken aan de kaak stelt. De huidige tentoonstelling is, wellicht in navolging van de eerdere samenwerkingen met Roel Arkestijn en De Domijnen, een uiting van dergelijke praktijken in jullie eigen ruimte. Kun je meer over de doelen en uitgangspunten vertellen, mede met betrekking tot jullie partners en de samenwerkingen die jullie met instellingen aangaan?
Josien Pieterse: Het is een onderdeel van onze programmalijn om met musea samen te werken en gelegenheid aan curatoren te bieden een selectie te presenteren uit hun eigen collectie. Dit laatste punt is onderdeel van onze ontstaansgeschiedenis als reizend platform binnen verschillende instellingen, waar we samenwerkten met progressieve conservatoren en curatoren. Roel [Arkestijn] introduceerde de huidige methode bij ons, vanuit een wens zijn collectie anders te lezen, bekijken en tonen. Hiermee gaat de reeks in tegen de veronderstelling dat heel veel niet in de collecties zit. Er is wel degelijk internationaal en intercultureel verzameld. Door de presentatie in een andere instelling, is een ander verhaal in de vorm van een andere selectie mogelijk. De curator kan en wil ook dit andere laten zien. Onze vaste locatie speelt hierin een belangrijke rol: een groter publiek in het hartje van de Randstad biedt extra zichtbaarheid aan de werken. Er komen veel jongeren en er is gratis toegang tot het gepresenteerde.
VvV: Mirjam, hoe verhoud jij je als curator én tevens representant van het/een museum tot deze doelstelling van Framer Framed? En hoe reflecteren jullie op jezelf?
MW: Framer Framed is een belangrijke aanjager in het Nederlandse kunstenveld van de discussie over die eurocentrische visie en het verbreden van het aanbod. Wij reflecteren continu op onszelf. Door veel te lezen, internationaal tentoonstellingen te bezoeken, met kunstenaars te praten en me steeds af te vragen wat er speelt in de wereld en in de kunst en hoe wij daar als museum in staan en ons toe moeten verhouden.
VvV: Het is op z’n zachtst gezegd een vrij indrukwekkend lijst kunstenaars, welke blijkbaar allen onderdeel zijn van de collectie. Opmerkelijk is ook de relatief grote hoeveelheid vrouwelijke en niet-Nederlandse kunstenaars. Zijn zij representatief voor je aankoopbeleid als geheel? Waarom zij, waarom hier?
MW: Ik vond het een grote eer dat Museum Arnhem werd gevraagd om een presentatie te maken buiten de eigen instelling. Ook gezien de uitgangspunten van Framer Framed heb ik in de tentoonstelling de nadruk gelegd op kunstenaars die de stereotype beeldvorming van ‘de Ander’ aankaarten, op kunstenaars met een niet-westerse achtergrond en kunstenaars die in hun werk verwijzen naar racisme, seksisme, ongelijke machtsverhoudingen en naar maatschappelijk geweld en onrust die weer te maken hebben met de ontwikkelingen wereldwijd. Ook in het museum presenteer ik dit soort tentoonstellingen, zoals in de recente tentoonstellingen Onrust en het is een structureel onderdeel van ons aankoopbeleid.
VvV: Josien, zou jullie ruimte ook kunnen worden gezien als veilige externe plaats voor musea, waar zij ‘rare’, afwijkend dingen kunnen doen. Aan de ene kant een experiment, tegelijk ook een makkelijke weg om bepaald discours buiten de eigen muren te houden en toch te kunnen zeggen dat er hier mee is gewerkt. Hoe sta je tegenover dergelijke gedachte?
JP: In het geval van Museum Arnhem gaat dit zeker niet op. Wel kwam dit punt naar voren in de discussie over (het nieuwe) SMBA en hoe bepaalde discursieve praktijken een nadrukkelijke en structurele plek zouden moeten krijgen binnen de muren van het instituut. Het vormt de basis van een noodzakelijke verandering. De exposities fungeren als reflecties op het institutionele kader en aanjager van discussie over de selectie – hier én daar.
VvV: En wat kun je zeggen over de eigen Framer Framed kaders, nu jullie twee jaar (sinds mei 2014) een vaste locatie hebben – mis je bijvoorbeeld het rondreizen?
JP: Ik mis het reizen niet per se, want hier kunnen wij structureel en op eigen voorwaarden een instelling vormgeven waarbij representatie, identiteit, diversiteit en engagement een thuis vinden. We hoeven niet meer van buiten naar binnen te stappen en kunnen zelf de keuzes maken; wat meer mogelijkheden geeft. We werken hiervoor samen met freelance curatoren en musea – zoals nu het geval is. Ook bouwen we aan een eigen community. We hebben een divers publiek dat wij aanspreken en welkom heten. De vaste locatie zorgt ervoor dat Framer Framed nu altijd gemakkelijk te vinden is. Ook zijn we uniek binnen de stad door het samenkomen van beeldende kunst met geëngageerd debat en maatschappelijke organisaties. Zo kunnen we de discussie breder trekken door daadwerkelijk in contact te staan met geïnteresseerden en belanghebbenden. Een werkwijze die nog niet aanwezig was in Amsterdam. Dit is een laagdrempelige plek die gratis toegankelijk is, hoewel de kunst zelf niet per se altijd even toegankelijk is. Door lezingen en events gaan wij het gesprek hierover verder aan met ons publiek.
Tekst: Vincent van Velsen
Mirjam Westen geeft 12 juli 2016 een lezing bij Framer Framed over haar curatoriële praktijk, beweegredenen en aankoopbeleid bij Museum Arnhem.
Bij Framer Framed is de expositie ‘What we have overlooked’ te bezoeken t/m 21 augustus 2016, van dinsdag t/m zondag 14:00-22:00u.
Bij Museum Arnhem is de expositie ‘Transhistory’ te bezoeken t/m 18 september 2916, van dinsdag t/m zondag 11:00-17:00u .
- Museum Arnhem
Links
Exposities
Expositie: What We Have Overlooked
Een selectie van kunstwerken die in de afgelopen vijfentwintig jaar door Museum Arnhem zijn verworven. Curator: Mirjam Westen
Netwerk
Vincent van Velsen
Kunstcriticus, onderzoeker en curator
Mirjam Westen
Curator
