Dealing with the real stuff: Over kunst, activisme en burgerschapsonderwijs

Dealing with the real stuff. Photo: Bora Sekerci (2023).

Dealing with the real stuff: Over kunst, activisme en burgerschapsonderwijs

In het najaar van 2022 starten de Breitner Academie, de Hogeschool van Amsterdam en Framer Framed een samenwerking in een 3-jarig project om een interdisciplinaire minor te ontwikkelen over kunst, activisme en burgerschap. Studenten van de docentenopleiding Beeldende kunst en vormgeving aan de Breitner Academie worden gekoppeld aan studenten van de docentenopleiding Maatschappijleer (HvA) en ontwerpen een educatieve interventie met en voor VMBO leerlingen om hen te inspireren voor kritisch burgerschap en sociaal engagement, geïnspireerd door en gebaseerd op activistische kunstpraktijken.

De samenwerking komt voort uit het gelijknamige onderzoek en de publicatie Dealing with the real stuff, ontwikkeld door docent en onderzoeker Nathalie Roos. Met de focus op het vmbo-onderwijs, beargumenteert Nathalie het belang van burgerschapsonderwijs in combinatie met activistische kunstpraktijken binnen het klaslokaal. Vertaald naar een vakoverstijgend en interdisciplinaire onderwijspraktijk zou deze combinatie het vermogen hebben om onder leerlingen zowel een kritische beschouwing van de maatschappij te ontwikkelen, als wel begrip voor conflicterende meningen te bevorderen. Ook is het van belang jonge mensen te leren dat zij weerstand kunnen bieden aan ontwikkelingen die gaande zijn in hun omgeving, en in de wereld. Activistische kunst en kunstenaars kunnen leerlingen hierbij inspireren.

Dealing with the real stuff. Foto: Bora Sekerci (2023)

De aanleiding voor dit project is tweeledig. Enerzijds blijkt dat VO-scholen zoekende zijn in het aanbieden van burgerschapsonderwijs. Anderzijds leren studenten van de Breitner Academie, zijnde docenten in opleiding, niet of nauwelijks hoe zij kritisch burgerschap en sociaal engagement bij leerlingen kunnen stimuleren, terwijl hedendaagse artistieke en maatschappelijke ontwikkelingen hiertoe uitnodigen. Denk bijvoorbeeld aan de focus op sociaal engagement in de kunsten en het toegenomen activisme. Tegelijkertijd zijn studenten van de Hogeschool van Amsterdam, zijnde leraren Maatschappijleer in opleiding, nog nauwelijks bekend met de manier waarop activistische kunstpraktijken ingezet kunnen worden als tool om maatschappelijke vraagstukken bespreekbaar te maken. Dit biedt kansen voor interdisciplinariteit. Een minor over kunst, activisme en burgerschap biedt mogelijkheden voor vakoverstijgend onderwijs, gerelateerd aan actuele, maatschappelijke ontwikkelingen, waarin studenten van verschillende opleidingen kritisch burgerschap en sociaal engagement ervaren en leren hoe zij dit op interdisciplinaire wijze kunnen vertalen naar de onderwijspraktijk.

In schooljaar 2022/2023 kwamen studenten van beide opleidingen voor het eerst samen en maakten in de minor kennis met theorieën over kunst, burgerschap en activisme. Door het verweven van de twee opleidingen leerden de studenten, naast de aangeboden artikelen en expertise van de docenten, ook van elkaar. Onder begeleiding van kunstdocenten binnen Framer Framed gingen de bachelor studenten in gesprek met leerlingen van het MLO over onderwerpen waar de leerlingen meer aandacht voor zouden willen op school. Deze onderwerpen vormden de basis voor de verschillende workshops die de studenten ontwikkelden voor de leerlingen, waar thema’s als prestatiedruk en racisme op toegankelijke en creatieve wijze aan bod kwamen.

Het tweede jaar van het project, schooljaar 2023/2024, staat voor de samenwerkingspartners in het teken van doorontwikkeling en ook al een voorzichtige blik op eventuele continuering na de pilot. Ook in dit schooljaar heeft een nieuwe lichting van bachelor studenten uiteenlopende workshops ontwikkeld en uitgevoerd, bij zowel Framer Framed als het MLO. Er werd geverfd, gefilmd en geprotesteerd. Onder begeleiding van de studenten gaven leerlingen op creatieve wijze vorm aan hun boodschap en deelden dat met een groter publiek, om hun stem te laten horen en aandacht te vragen voor wat zij belangrijk vinden in de wereld.

Dealing with the real stuff wordt georganiseerd in samenwerking met CASE (Centre for Arts & Sciences Education).