Framer Framed

Sociologisch onderzoek

In de Molenwijk realiseerde Framer Framed een plek die breed toegankelijk is, met een nadruk op een jonger publiek. Daarbij werden we gesteund door een onderzoek dat we eind 2016 door de afdeling Sociologie van de Universiteit van Amsterdam lieten uitvoeren onder leiding van Adeola Enigbokan, die de culturele behoeften van de lokale bewoners in kaart bracht. Hieruit kwam onder andere naar voren dat activiteiten voor jongvolwassenen – vooral voor jonge vrouwen – beperkt zijn. Op dat gebied viel dus nog veel terrein te winnen.

Op 30 september 2018 was het dan zover: na meer dan een jaar voorbereiding werd Werkplaats Molenwijk door Framer Framed geopend. Middels residenties, tentoonstellingen, bijeenkomsten en een educatief programma worden bezoekers en buurtbewoners niet als passieve toeschouwers maar als actieve deelnemers betrokken. Werkplaats Molenwijk is een plek voor kunst en cultuur, waarbij ruimte is voor samenwerking met buurtbewoners. Zij kunnen programma’s initiëren en deelnemen aan de organisatie. Daarnaast is het een plek waar op verschillende manieren gewerkt wordt aan het vertalen van lokale kennis en ervaringen in kunstprojecten. Dat krijgt vorm in participatief artistiek onderzoek, community building en bottom-up opdrachtgeverschap, residenties, educatie en leren, en een open huis-functie voor buurtinitiatieven en ontmoetingen.

De Werkplaats Molenwijk is een bruisende plek in de buurt geworden met daaraan verbonden een eigen diverse gemeenschap. Het is een ongewone stap voor een presentatie-instelling voor hedendaagse kunst om de aandacht te richten op een wijklocatie, die minder in het oog springt, verscholen onder een parkeergarage en zich nadrukkelijk richt op de lokale context. Maar het is een bewuste keuze. Inmiddels is Framer Framed verhuisd van de noordelijke IJ-oever naar Amsterdam-Oost, maar met de Molenwijk zijn we een duurzame band aangegaan.

 
Opening Werkplaats Molenwijk (2018), foto: Marlise Steeman

Framer Framed denkt dat het van groot belang is zich op doelgroepen te richten die niet vanzelfsprekend in een tentoonstellingsruimte komen en juist hen kennis te laten maken met beeldende kunst door het te zien, te beoordelen en zelf te maken. Het draagt bij aan het zelfvertrouwen, biedt mogelijkheden om je te uiten en leert kritisch denken. Daarnaast is het doel ontmoeting en gesprek te faciliteren tussen verschillende groepen in de wijk, nieuw talent te ontdekken en hen een podium te biedenk

Collectief cureren

Sinds de oprichting van Framer Framed staat ‘collectief cureren’ hoog op de agenda. Een aanleiding hiervoor was de deelname van antropoloog Teresa Morales aan een van onze eerste programma’s in 2010. Zij vervulde begin jaren negentig een sleutelpositie in de ontwikkeling van 24 zogeheten ‘community museums’ in het zuidwesten van Mexico. In deze museums konden verschillende lokale gemeenschappen gezamenlijk participeren in de planning, bouw en programmering van hun eigen plek. Morales’ doel was dan ook om musea te democratiseren. Het vormt nog altijd een grote inspiratiebron voor Framer Framed.

De community museums zijn centra voor culturele ontmoeting en actie, waar nieuwe initiatieven ontstaan. Ze bieden programma’s aan, gericht op het versterken van de culturele identiteit van jongeren en volwassenen in samenwerking met kunstenaars en ambachtslieden. Deze methodologie is een voorbeeld voor culturele instellingen die willen werken met lokale gemeenschappen.

Suat Ögüt, The First Turk Immigrant. Foto: Ozkan Golpinar

Werkplaats Molenwijk is onderdeel van een zoektocht naar het creëren van een werkelijk publieke instelling, een culturele organisatie die middenin de samenleving staat. Beeldende kunst en sociale burgerinitiatieven kunnen heel goed samengaan. Die samenwerking begint lokaal, met actieve mensen uit de buurt. Voor ons is de werkplaats dan ook allereerst een sociaal domein. De wisselwerking tussen kunstwerken en publiek creëert een tijdelijke wereld van betekenissen, waar plaats is voor ontmoeting, uitwisseling, discussie en analyse. We zoeken onze partners niet alleen in de culturele maar ook in de maatschappelijke wereld, en organiseren met hen rond de tentoonstellingen een uitgebreid publieksprogramma. Dominante verhalen dagen we uit. Kleine of onderbelichte bieden we ruimte. Zo ontstaan er een diversiteit aan geschiedenissen naast elkaar. Framer Framed is op zoek naar plekken waar verschillen in wereldbeeld, religie, cultuur en welvaart zorgen voor confrontaties of juist nieuwe connecties. Filosoof Etienne Balibar maakte daarover een rake observatie: grenzen en grensgebieden zijn de laboratoria of werkplaatsen van een toekomstig burgerschap. Nu in Nederland de overheid het publieke en sociale domein steeds meer aan de burgers zelf overlaat, is het tijd voor zulke werkplaatsen. Opgebouwd rond de vraag: hoe komen we tot meer eigenaarschap en zeggenschap over onze buurt en samenleving?