Roy Villevoye, The Fifth Man, photographic work (2003) Symposium: kunst en antropologie
De afgelopen jaren staat kunst uit onder meer Azië, Afrika en Latijns-Amerika in toenemende mate op de agenda van de internationale museumwereld. Daarnaast beginnen steeds meer volkenkundige musea moderne en hedendaagse kunst te verzamelen. Deze ontwikkelingen – in het kielzog van mondialisering – staan tevens centraal in vele debatten en lezingen. Dit impliceert dat de postkoloniale kritiek in de hedendaagse kunst, en in het bijzonder de museumwereld, een nieuwe impuls heeft gekregen?
Het werk en het gedachtengoed van kunstenaar Lothar Baumgarten (1944) zijn ingebed in het postkoloniale discours van de jaren 80. Zelf leefde hij tussen 1978 – 1980 anderhalf jaar tussen een stam Yanomami-indianen in het Amazoneregenwoud en is hij sterk betrokken bij de cultuur, natuur en geschiedenis van Latijns-Amerika. Baumgarten’s zeefdrukken en foto’s werden in de jaren 80 tentoongesteld en aangekocht door het Stedelijk Museum. Hij is nog steeds actief als kunstenaar en krijgt internationaal (opnieuw) veel aandacht. Zijn artistieke positie en antropologische aanpak, geïnspireerd door de beroemde antropoloog Claude Lévi-Strauss (1908 – 2009), vormen de aanleiding van deze avond over de relatie tussen kunst en antropologie, vanuit een postkoloniaal perspectief.
Een andere kunstenaar, die zijn thuisland achter zich liet om een tijd bij een inheemse stam te gaan wonen, is Roy Villevoye (1960). In 1992 reisde Villevoye voor het eerst af naar Papua Nieuw-Guinea en sindsdien staat zijn werk in het teken van zijn relatie met de Asmat. Villevoye’s werk is in Nederland zowel aangekocht door kunstmusea als volkenkundige musea.
Het werk en de aanpak van beide kunstenaars roepen veel vragen op, in het bijzonder over de positie van kunstwerken die een antropologische benadering uitdragen. Is de rol en perceptie van dergelijk werk anders in moderne en hedendaagse kunstmusea dan in volkenkundige musea? Hoe denken kunstenaars zelf over hun positie in beide typen musea?Zowel in kunst- als volkenkundige musea wordt in toenemende mate met een postkoloniale blik gereflecteerd op de verzamel- en tentoonstellingsgeschiedenis van het eigen instituut. Is de betekenis van een kunstenaar als Baumgarten veranderd in het licht van deze actuele ontwikkelingen? En in hoeverre is een jongere generatie kunstenaars met een dergelijke, antropologische benadering van invloed op de interpretatie van Baumgarten’s werk? Deze en andere vragen zullen centraal staan op de Collection Close-Up @ TS2 avond over de relatie tussen antropologie en kunst.
Datum
Temporary Stedelijk, Amsterdam,
7 april, 2011
Programma
19.30 Inleiding door Anne Ruygt (conservator in opleiding, Stedelijk Museum, Amsterdam)
19.50 Lezing door Roy Villevoye (kunstenaar, Amsterdam)
20.10 Lezing door Anke Bangma (conservator Hedendaagse Kunst, Tropenmuseum, Amsterdam)
20.30 Pauze
20.50 Lezing door Lara Mazurski (promovenda, Amsterdam School for Cultural Analysis, University of Amsterdam, Amsterdam)
21.10 Vragenronde en discussie gemodereerd door Sven Lütticken (kunstcriticus en docent Kunstgeschiedenis, Vrije Universiteit, Amsterdam)
21.55 Einde
Biografieën sprekers
Anke Bangma is curator en redacteur en is gevestigd in Rotterdam. In januari 2011 trad Bangma in een nieuwe functie als curator hedendaagse kunst in het Tropenmuseum in Amsterdam. Daarvoor was ze Course Director van de Fine Art programma aan het Piet Zwart Instituut voor postdoctorale studies in Rotterdam (1998-2007), en was zij lid van het curatorenteam van het Witte de With centrum voor hedendaagse kunst in Rotterdam (1993-1998). Haar projecten omvatten Who, What, When, Where, Why and How door Rod Dickinson en Steve Rushton op de Hannah Arendt leeszaal van de Bard College bibliotheek (Bard CCS, Annandale-on-Hudson, New York, 2009); de tentoonstelling Performing Evidence (SMART Project Space, Amsterdam, 2009); en de publicaties Resonant Bodies, Memories, Voices en Experiment, Memory, Re-enactment (Piet Zwart Instituut/Revolver, 2008 en 2005).
Sven Lütticken doceert kunstgeschiedenis aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Hij is auteur van Geheime publiciteit. Essays over hedendaagse kunst (2006) en Idols of the Market: Modern Iconoclasm and the Fundamentalist Spectacle (2009). In 2011 trad hij op als redacteur (met Paul Chan) van het E-Flux Journal no. 22 over de opkomst van het populisme.
Lara Mazurski is promovendus aan de Amsterdam School for Cultural Analysis (ASCA) aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Haar onderzoek richt zich op de symbolische identificatie van gesluierde vrouwenlichamen als fenomeen in de Europese massamedia. De analyse van deze representaties zullen een herwaardering van idealen als gevolg hebben, die ooit Europa als een gastvrij toevluchtsoord voor buitenlanders voorstelden. Mazurski is tevens docent aan de Universiteit van Amsterdam.
Aangezien een aanzienlijk deel van het oeuvre van Roy Villevoye’s bestaat uit foto’s en video’s met Papoea dorpelingen, is het werk kwetsbaar voor de beschuldiging van neokoloniale uitbuiting. Maar hoewel Villevoye samenwerkt met Papoea’ s om zijn artistieke productie in het Westen te realiseren, verdoezelt zijn kunst niet de economische discrepantie tussen hem en de mensen die hij bezoekt en representeert. Integendeel, het werk reflecteert voortdurend op de complexe interactie en vervlechting van twee culturen die op zeer verschillende economieën gestoeld zijn, als ook de onvermijdelijke fricties en dilemma’s die met de productie van zijn werk gepaard gaan.
In wat gezien kan worden als onderdeel van de ‘relationele’ of sociale omwending van kunst in de jaren ‘90, bewoog Villovoye van schilderen tot een performatieve praktijk. Deze illustreerde openhartig de sociale en economische structuren van het werk op de voorgrond. In plaats van het creëren van situaties van schijnbaar zorgeloze gezelligheid onder zeer gecontroleerde (kunstwereld) omstandigheden, ontwikkelde Villevoye een kunst van het uitwisselen met mensen (en volkeren) met wie relaties noodzakelijkerwijs beladen zijn met asymmetrie en ongelijkheid. (Uit: Lütticken, Sven, “Roy Villevoye’s Art van Exchange,” in: Roy Villevoye, Detours, Rotterdam: Museum Boijmans Van Beuningen, 2008)
Global Art History /
Netwerk
Anke Bangma
Curator
