Framer Framed

Gatekeepers vinden vaste plek in de zon

Amsterdam Oost heeft er de afgelopen maand twee kunstwerken in de openbare ruimte bij gekregen. Kunstenaar Monika Dahlberg maakte in opdracht van Framer Framed twee sculpturen die een permanente plek hebben gekregen bij de ingang van het gebouw. De beelden Matumini (Hoop) en Uhuru (Vrijheid) zijn onderdeel van Dahlbergs langlopende kunstproject Gatekeepers.

Wietse Schmidt
29 september 2022

De Oranje-Vrijstaatkade loopt langzaam vol met nieuwsgierigen en genodigden. De officiële onthulling van de twee beelden wordt gedaan door wethouder Kunst en Cultuur Touria Meliani en portefeuillehouder kunst en cultuur Jan-Bert Vroege van stadsdeel Oost. Ze kijken toe hoe een kinderoptocht met fanfare van het collectief Pretvormer trommelend de kade opkomt. Vroege roemt even daarna de werkwijze van Framer Framed als verbinder in de buurt. Meliani kan dit volmondig beamen. “Framer Framed maakt scherpe tentoonstellingen, maar is tegelijkertijd heel toegankelijk.”

Na de onthulling kijkt Dahlberg trots toe als de fanfare de aandacht met luid getrompetter weer naar zich toetrekt. De kinderen zijn opgetogen en dansen er lustig op los. “Kijk wat een vrolijkheid”, glundert de kunstenaar. “Ik wilde heel graag deze kinderen erbij hebben. Het gaat er mij om de mensen uit de buurt bij mijn kunst te betrekken. Ik meen dat je kunst extra gaat koesteren als je zelf bij de onthulling aanwezig bent geweest. Kinderen zijn de nieuwe generatie en ik denk dat zij later zeker zullen denken: wij waren hier ook bij!”

De kunst van Dahlberg past goed bij de visie van Framer Framed over de functie van kunst in de buurt. “Ik had al wat langer contact met co-directeur Josien Pieterse en we wilden graag een keer samenwerken. We wisten alleen nog niet zo goed in welke vorm. Totdat curator Zippora Elders haar vroeg of Framer Framed aan het project Constant 101 wilde meewerken. Dit samenwerkingsproject tussen diverse musea en culturele instellingen viert het feit dat Constant 101 jaar geleden is geboren. Josien vroeg of ik voor dit project werk wilde maken.”

Dahlberg is zich vervolgens in Constant gaan verdiepen en liet zich inspireren door zijn Manifesto uit 1948. Ze zag hierin veel overeenkomsten met haar eigen kunst. Constant verlegt in het manifest het accent van de individuele kunstenaar naar de collectieve creatie. Hij pleitte voor de vernietiging van maatschappelijke structuren en culturele conventies om de massa te bevrijden van de heersende bovenlaag. De kunst zou uit zijn isolement worden gehaald en zo zou er een democratisering van de kunsten ontstaan.

“Ik bewerk Afrikaanse sculpturen en reflecteer daarmee op de vooroordelen over deze beelden”, legt Dahlberg uit. “De Afrikaanse beelden zijn veranderd door het kolonialisme en de westerse gedachte over hoe de beelden eruit moeten zien. Ze worden nog wel met de hand gemaakt, maar naar het beeld van het westen. Ze worden geschapen naar de gedachten die de mensen ervan hebben. Constant zei ook al: wij kijken naar de Afrikaanse sculpturen alsof het outsider art is. Ik speel met dit gegeven. Met een knipoog, maar tegelijkertijd met een serieuze ondertoon.”

De beelden moeten voor Dahlberg esthetisch mooi zijn, maar brengen zeker ook een boodschap over. “Ik zoek, net als Constant, de verbinding met mensen en voel mezelf een soort gatekeeper. Ik ben geboren in Kenia en op mijn derde naar Nederland gekomen. Ik voel me hier thuis en draag westerse kleding. Toch blijf ik van binnen en buiten Afrikaans. Ik fungeer als poort tussen Kenia en hier, een schakel ook tussen heden en verleden. Ik transformeer de beelden, haal ze uit hun context en geef ze een nieuw leven. Ik geef ze terug aan de maatschappij en recycle hiermee het gedachtegoed.”

De beelden die Dahlberg voor het project Gatekeepers bewerkt, krijgt ze geschonken van mensen. “Ik repareer de beelden en voeg dingen toe. Matumini had een gat in zijn hand en ik heb daar een kwast in gestopt. Het maakt hem sterker, alsof hij een soort zwaard in handen heeft. Ik bewerk en beschilder de sculpturen, waardoor ze herboren worden. Vaak weet ik nog niet precies wat ik met ze wil, maar soms valt een beeld plotseling op zijn plek. Ik draag het sculptuur over aan de ander en dan pas krijgt het zijn nieuwe naam.”

Voor Framer Framed wilde Dahlberg specifiek twee beelden. De man Matumini staat voor hoop en de vrouw Uhuru voor vrijheid. “Een vrouw kan pas in vrede leven als ze echt vrij is”, meent Dahlberg. “Vrij in de breedste zin van het woord en dus ook van het feminisme. Mannen en vrouwen hoeven niet hetzelfde te zijn of te doen, maar ze moeten wel gelijkwaardig zijn. We moeten alles met elkaar samen doen. Dan is de vrouw echt vrij en voor de man heb ik hoop dat deze situatie ook echt ontstaat.”

Na de drukte van de onthulling blijven Uhuru en Matumini samen achter. Ze hebben elkaar gevonden en kijken vredig uit over het kabbelende water. Dahlberg knikt tevreden. “Ik wilde de beelden graag buiten neerzetten. Daar waar de mensen langslopen en de spelende kinderen rondhuppelen. Ooit zullen deze kinderen ouder worden en zich deze beelden blijven herinneren. Hier op deze mooie plek.

Links

• Trendbeheer - Constant Nieuwenhuys & Monika Dahlberg
• Framer Framed Podcast: De 'Gatekeepers' van Monika Dahlberg
• Constant 101

Agenda

Netwerk

Monika Dahlberg

Kunstenaar