Een inleiding op de tentoonstelling Tanah Merdeka - door Alexander Supartono

Presentatie van Alex Supartono in de tentoonstelling Tanah Merdeka (2023) van het kunstenaarscollectief Taring Padi bij Framer Framed, Amsterdam. Foto: © Maarten Nauw / Framer Framed

Een inleiding op de tentoonstelling Tanah Merdeka - door Alexander Supartono

De tentoonstelling Tanah Merdeka bij Framer Framed, van het Indonesische kunst- en activistencollectief Taring Padi, markeert een belangrijk moment in de geschiedenis en praktijk van het collectief. Alexander Supartono, een van de oprichters van Taring Padi, schreef een artikel over het werk en activisme van het collectief voor de tentoonstellingscatalogus.

Tekst: Alexander Supartono
Juni 2023

In 2011 publiceerde Taring Padi het boek Art Smashing Tyranny. De publicatie registreerde en contextualiseerde de politiek geëngageerde praktijk van het collectief tegen de kwalen van militarisme en neoliberalisme en haar sociale inzet voor gendergelijkheid, de rechten van arbeiders en boeren, en milieurechtvaardigheid. Dertien jaar later behandelt het werk dat te zien is in de tentoonstelling Tanah Merdeka (Liberated Land/Space), ter ere van het 25-jarig bestaan, dezelfde kwesties. We blijven vechten voor “openheid, sociale welvaart, de soevereiniteit van het volk, rechtvaardigheid tussen generaties, democratie, mensenrechten, genderperspectieven, de hervorming van mondiale betrekkingen en het behoud van het milieu.” Taring Padi, Manifesto (1998).

In december 1998 werd Taring Padi opgericht in het kantoor van de Indonesische Stichting voor Rechtsbijstand (YLBHI) in Yogyakarta, Indonesië, het operationele centrum waar activisten samenkwamen om demonstraties en persconferenties te organiseren of hulp te zoeken voor vrienden die tijdens de dictatuur van Soeharto werden vastgehouden. Dit activistische ecosysteem ondersteunt nog steeds de radicale kunstpraktijk van Taring Padi. Het stelt nieuwe leden ook in staat om te groeien in een sfeer waarin kunst en het leven met elkaar verbonden zijn, waardoor de inclusieve en niet-hiërarchische organisatiestructuur van Taring Padi wordt gewaarborgd.

Met rechtvaardigheid, diversiteit en openheid als belangrijkste waarden, omarmt het collectief oude en nieuwe leden met verschillende achtergronden en leeftijdsgroepen wiens multiperspectivisme niet alleen de radicale kunstpraktijk van Taring Padi voedt en vernieuwt, maar ook de ontwikkeling van enige vorm van exclusiviteit verhindert. Deze houding komt tot uiting in de verandering van de officiële naam van het collectief van ‘Lembaga Budaya Kerakyatan/LBK Taring Padi’ (The Institute of People-Oriented Culture of Taring Padi) naar ‘Kolektif Pekerja Seni Taring Padi’ (The Collective of Art Workers Taring Padi). De eerste refereert aan een orthodoxe, ouderwetse linkse organisatie die een rigide organisatorische discipline vereist; de laatste weerspiegelt de ontwikkeling van het verbindende principe van het collectief, dat ideologie en kameraadschap samenvoegt door kunst en activisme te gebruiken als instrumenten voor politieke actie en onderwijs. Er is geen richtlijn over hoe individuele stijlen kunnen worden toegepast op collectieve werken. Er is alleen een gedeeld begrip en respect voor de identiteit, het karakter en de missie van Taring Padi. Artistieke zaken worden op een ‘organische’ manier aangepakt: zodra er overeenstemming is over het onderwerp, het thema, de aanpak, de algemene compositie en de tekst, berust de uitvoering geheel in de handen van individuele leden die vaak hun vrienden en kennissen vragen om mee te doen. Visuele details komen voort uit creatieve dialogen, debatten of grollen tijdens het werken in situ. Dit proces is een voorbeeld van Taring Padi’s principe van leren en samenwerken.

Politieke kunst wordt vaak beschouwd als een weerspiegeling van sociale verhoudingen. In sociale situaties waar geweld, uitbuiting en censuur deel uitmaken van de dagelijkse realiteit, neigt de kunstpraktijk af te wijken van traditionele waarden en canons; het wordt onderdeel van de geschiedenis in wording en heeft een actieve invloed op maatschappelijke verandering. De radicalisering van de artistieke praktijk van Taring Padi maakte deel uit van de sociale en politieke omwentelingen in Indonesië in 1998 die de 32 jaar durende militaire dictatuur van Soeharto ten val brachten. Taring Padi produceerde houtsneden posters, kartonnen poppen en grootschalige spandoeken voor straatprotesten die politieke instrumenten werden in hun betrokkenheid bij de Indonesische volksbeweging van 1998.

Met het herstel van de democratie in Indonesië verlieten veel Taring Padi-leden de straat om terug te keren naar hun academische studies of om individuele artistieke carrières te starten. Het collectief heeft echter zijn radicalisme, en antikapitalistische en anti-establishment ethos behouden. Dit is de reden waarom grote kunstinstellingen en verwante evenementen niet de favoriete kanalen van Taring Padi zijn geweest voor de verspreiding van collectief werk. Toch heeft Taring Padi dankzij haar gematigde betrokkenheid bij het internationale kunstcircuit zich kunnen inzetten voor lokale en mondiale strijd voor sociaal-politieke veranderingen. In 2022 nam Taring Padi deel aan het Nationaal Congres van de Indonesische Alliantie van Inheemse Gemeenschappen, in het kader waarvan een reeks muurschilderingen werd gemaakt op de Sentani-markt in West-Papoea. In hetzelfde jaar sloten Taring Padi-leden zich aan bij boeren in Banyuwangi, Oost-Java, in hun strijd om hun land te verdedigen tegen uitbuiting door bedrijven. Activiteiten zoals deze illustreren hoe de artistieke praktijk van Taring Padi niet alleen functioneert als een spiegel die sociale relaties toont, maar een organisch onderdeel wordt van deze relaties.

Presentatie van Alex Supartono in de tentoonstelling Tanah Merdeka (2023) van het kunstenaarscollectief Taring Padi bij Framer Framed, Amsterdam. Foto: © Maarten Nauw / Framer Framed.

De uitnodiging om deel te nemen aan documenta fifteen in Kassel in 2022 leek een uitstekende gelegenheid om bij te dragen aan een van de meest gerenommeerde kunstevenementen en zichtbaarheid te geven aan het solidariteitswerk van Taring Padi. De uitgebreide tentoonstelling van houtsneden, tekeningen, schilderijen, collectief geproduceerde spandoeken, kartonnen poppen en pamfletten in Hallenbad Ost verwees specifiek naar de strijd van sociale bewegingen in het ‘Globale Zuiden’ tegen dictaturen, corruptie en kapitalistische systemen. De antisemitische figuren in de muurschildering People’s Justice (2002), een van de vroege werken van Taring Padi dat gemaakt is als een kritiek op de steun die Westerse democratieën het onderdrukkende Suharto-regime boden, heeft veel mensen diep gekwetst. We betreuren ten zeerste de pijn die deze iconografie heeft veroorzaakt en blijven ons verontschuldigen.

Om het helingsproces te starten, benaderden Framer Framed en Taring Padi de vooruitstrevende Joodse kunstruimte Casa do Povo in São Paulo, Brazilië. Met hun hulp is er een samenwerkingsnetwerk tot stand gekomen, waaronder Movimento dos Trabalhadores Rurais Sem Terra (MST), de Braziliaanse landloze arbeidersbeweging en de Braziliaanse tak van het Tricontinental Institute for Social Research. Het doel van deze alliantie is om een dieper transnationaal begrip te krijgen van culturele en historische kenmerken door het publiek bewust te maken van de koloniale erfenissen achter staatsautoritarisme, landverdeling en geweld, en om collectief nieuw werk te produceren.

Vanaf 2022, gefaciliteerd door de Amsterdamse kunstruimte Framer Framed, materialiseert deze samenwerking het lumbung-principe van solidariteitswerk, wederzijdse kennisuitwisseling en het delen van middelen. Dit principe ligt ten grondslag aan de tentoonstelling Tanah Merdeka, waaraan individuen, gemeenschappen en collectieven van Molukse, Papoea-, Indonesische en Indonesisch-Joodse achtergronden actief zullen bijdragen door co-creatie van nieuw werk. De aard en visie van Framer Framed bieden een uniek cultureel platform dat het politieke activisme en collectivisme van Taring Padi’s werk ondersteunt. Om deze doelen te bereiken, herschept het tentoonstellingsconcept Taring Padi’s inclusieve praktijk als een Tanah Merdeka, een bevrijd land waar iedereen welkom is om deel te nemen en zijn stem te vinden.

Alexander Supartono, Taring Padi