Foto: Rogier Fokke Het nationale symbool van openheid - door Sylvia Pessireron
Net als veel anderen ben ik opgegroeid met een vader die niet sprak over zijn verleden als KNIL-militair in Nederlands-Indië. Zijn zwijgen heeft mijn leven getekend. Ik vroeg me af waarover hij niet kon praten. Had hij dingen gedaan die niet door de beugel konden? Of schaamde hij zich dat hij tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië de kant van Nederland had gekozen en wilde hij er niet over praten?
Van mijn moeder en mijn oudere zussen en broer heb ik in fragmenten over de oorlog in Nederlands-Indië gehoord en kreeg ik stukje bij beetje een beeld van het verleden van mijn vader. Het is een grimmig beeld dat begint bij zijn trouw en loyaliteit aan het Nederlandse koningshuis en eindigt bij zijn ontgoocheling toen hij in 1951 naar Nederland kwam… Het land waar hij beslist niet wilde zijn. Hij zweeg erover omdat hij geen woorden had om zijn verdriet en ontreddering te beschrijven. En zo werd hij een in zichzelf gekeerde man, met herinneringen die diep weg geborgen bleven.
Ooit sprak ik een Indische man die als tiener de oorlog had beleefd. Hij zat boordevol verhalen. Vlak voordat wij uit elkaar gingen, tikte hij mij op de arm. Hij zei: ‘Weet je dat veel Nederlanders hier niet naar willen luisteren. Toen ik op een verjaardag iets over de oorlog wilde vertellen werd ik gewoon afgesnauwd. De oorlogstijd in Nederland, dàt was pas erg! In Indië hadden de mensen het tenminste warm!’
De man was oud genoeg om erom te lachen, maar ineens dacht ik te begrijpen waarom mijn vader zijn mond had gehouden als er over de oorlog werd gepraat. Beide mannen hadden verschrikkingen meegemaakt, maar konden om diverse redenen hun verhalen niet of nauwelijks kwijt.
Vandaag vieren we dat er na 5 oorlogsjaren een eind kwam aan de Duitse overheersing van Nederland. In 1945 werd de bevrijding met uitgelaten vreugde gevierd. Maar voor de mensen in voormalig Nederlands-Indie was er geen gelegenheid om bevrijdingsfeesten te vieren toen Japan capituleerde. Zij vielen van de ene oorlog in een andere, en toen ze hier in Nederland erover wilden vertellen, vonden ze weinig gehoor.
En ik, lid van de tweede generatie, heb jarenlang met gekromde tenen jarenlang aangehoord dat tijdens de Dodenherdenkingen de inzet van de Molukse militairen vluchtig of helemaal niet werd genoemd. Welke officiële organisatie neemt het op zich om de Molukse oorlogsslachtoffers in een herdenking de aandacht te geven waar zij recht op hebben?
De oorlog in Nederlands-Indië, de Bersiap periode en de politionele acties worden in de geschiedenisboeken mondjesmaat beschreven. Het is een roerige tijd geweest – lang geleden – maar niemand waagt zich aan de Indische variant van Soldaat van Oranje. Ik vraag me af waarom niet.
Als het antwoord is dat er te veel dingen zijn gebeurd die het daglicht nauwelijks kunnen verdragen, dan zeg ik dat het de hoogste tijd is om met deze moeilijke periode uit de vaderlandse geschiedenis af te rekenen.
Simpelweg door er met elkaar over te praten. Door boeken te schrijven, films erover te maken. Als je verhalen uitwisselt, gevoelens deelt en meningen prijsgeeft, kom je tot nieuwe inzichten. Inzichten die zullen bijdragen om dat wat is gebeurd, een plek te geven.
Ik ben blij dat er op deze plek geen Van Heutsz monument meer staat, dat riep alleen maar controversie op. Ik hoop dat het Indië Nederland monument zal staan voor verbinding en respect voor de geschiedenis van alle bevolkingsgroepen uit voormalig Nederlands-Indië.
Toen mijn boek De Verzwegen soldaat bij de drukker lag, heb ik de cursus Gastdocent Tweede Wereldoorlog in Zuid-Oost Azië gevolgd. Ik stel mij voor dat ik bij het Indië Nederland monument, aan diegenen die de toekomst in zich dragen, over het verleden vertel. Ik hoop dat velen dat met mij zullen doen.
In Den Haag staat het Indisch monument ter nagedachtenis aan alle Nederlandse burgers en militairen die in de Tweede Wereldoorlog het slachtoffer zijn geworden van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Ik hoop dat het Indie Nederland monument in Amsterdam het nationale symbool zal worden van openheid over het Nederlands-Indisch verleden.
Door Sylvia Pessireron
Achtergrond
Deze lezing was onderdeel van de bijeenkomst Hacking History – Een open brainstorm over de relatie tussen Nederland en Indië en haar representatie in de openbare ruimte, die Framed Framed en het Amsterdams 4 en 5 mei comité op 5 mei 2012 organiseerden bij het Monument Indië Nederland aan de Apollolaan in Amsterdam. Hacking History was onderdeel van de stedelijke programmering op Bevrijdingsdag 2012.
Indonesië / Gedeeld erfgoed / Koloniale geschiedenis /
