Recensie: Een door Belgen gekleurde historie

A Blueprint for Toads and Snakes at Framer Framed, installation view. Foto: (c) Eva Broekema / Framer Framed

Recensie: Een door Belgen gekleurde historie

Framer Frarned, het interdisciplinaire platform voor transculturele kunst dat sinds 2014 in de Tolhuistuin is gevestigd, werd vorige maand genomineerd voor de Amsterdamprijs voor de Kunst, de grootste en belangrijkste kunstprijs van de stad. “De kwaliteit is zo hoog en de invalshoek zo origineel dat de projecten vaak precies die vernieuwende impuls geven die het westerse kunstdiscours uitstekend kan gebruiken,” stelde juryvoorzitter Simone Weimans, tv-presentator en journalist. “Daarbij wordt de nadruk gelegd op kunstenaars die zich buiten het traditionele aandachtsgebied van de beeldende kunst bevinden, maar daar zeker een plaats in verdienen.”

Ook nu weer presenteert Framer Framed kunstenaars die nog niet vaak in Nederland te zien zijn geweest – zowel in de tentoonstelling Monuments to the Unsung in de publieke ruimte van Amsterdam-Noord (Wafae Ahalouch, Suat Ogüten, Walid Siti) als in de eigen expositieruimte, met de solotentoonstelling A blueprint for toads and snakes van de Belgisch-Congolese kunstenaar Sammy Baloji.

Sinds 2005 onderzoekt Baloji de (koloniale) geschiedenis en het culturele, sociale, architecturale en industriële erfgoed van de Democratische Republiek Congo, het voormalige Zaïre, en dan met name van zijn geboorteplaats Lubumbashi. De stad werd in 1910 gesticht onder Belgisch koloniaal bestuur (de naam was destijds Elisabethstad, naar de echtgenote van koning Albert I) om de benodigde arbeiders voor de nabijgelegen kopersmelterij te huisvesten.

Lubumbashi was onderverdeeld in kavels, die werden toegewezen aan ‘soorten’; de ‘negro clerics’ en de ‘civilised negroes’ woonden ver verwijderd van de regeringsfunctionarissen, die in het stadscentrum waren ondergebracht.

Het hart van de tentoonstelling is een blauwdruk van de indeling van Lubumbashi. Aangebracht op de vloer van een podium. Het podium is leeg, de Belgische overheerser is van het toneel verdwenen. Aan weerszijden hangen foto’s die Baloji maakte van de in een archief gevonden portretten die Congolezen van zichzelf lieten schilderen en tekenen – de figuranten in de wrede geschiedenis. Uit een luidspreker schalt de dierenfabel waaraan de tentoonstelling zijn naam ontleent, over een pad en een slang die het is verboden met elkaar om te gaan.

Sammy Baloji, Tales of the Copper Cross Garden: Episode I (2017), filmstill

In een andere ruimte wordt Tales of the Gapper Cross Garden. Episode I vertoond, de film die Baloji vorig jaar maakte voor de veertiende editie van de Documenta, de vijfjaarlijkse kunsttentaanstelling in het Duitse KasseI. Daarin wordt het bewerken van koper gevisualiseerd als een choreografie van zwarte lichamen. Ook dat is een fraaie metafoor voor het koloniale project waarin de inwoners van Congo door de Belgische overheersers werden omgevormd tot arbeidskrachten.

Door Jan Pieter Ekker
Het Parool, 13 juli 2018