Werk van Bas de Wit en Sidi el Karchi. Foto: Cas Bool Het immaterieel erfgoed van Limburg
Het Limburgs Museum vertelt de geschiedenis van Limburg. De mijnbouw is daar een belangrijk onderdeel van. De mijnbouw heeft grootte invloed op de economische, maatschappelijke en ruimtelijke ontwikkeling van de regio. De collectie van het Limburgs Museum heeft echter enkele blinde vlekken voor delen van de mijnbouwgeschiedenis; het museum blijkt slecht in staat de migratiegeschiedenis, die sterk verbonden is met de opkomst van de mijnbouw in de regio, te kunnen presenteren. Een gesprek met Miriam Gazzah over de totstandkoming van een nieuwe collectiebeleid voor het Limburgs Museum.
Gazzah werkte van 2008 tot begin 2010 als cultureel antropoloog in het Limburgs Museum. De mijnbouw trok in de jaren ’60 en ’70 veel gastarbeiders met een islamitische achtergrond. Het verhaal van deze mensen komt echter niet of nauwelijks aanbod in de presentatie van het museum. Ook in de collectie is hun geschiedenis nauwelijks gerepresenteerd. Het Limburgs Museum heeft zich als taak gesteld hier iets aan te veranderen. Gazzah voerde voor de inhoudelijke onderbouwing van deze nieuwe collectievorming gesprekken met sleutelfiguren uit de migrantengroeperingen (jongerenwerkers, voorzitters van migrantenorganisaties, actieve vrijwilligers in moskeeën etc.). Centraal stond de vraag hoe deze gemeenschap zichzelf gerepresenteerd wilde zien in de collectie van het museum. Dit was een zeer arbeidsintensief proces, waarbij veel deuren vaak gesloten bleven. Haar eigen etnische achtergrond (zelf een Nederlandse met een Tunesische vader) was hierbij regelmatig een voordeel om toegang te krijgen.
Gazzah geeft aan dat haar achtergrond ook problematisch kan zijn. Zij voelde zich soms tussen twee vuren, wanneer zij niet kon voldoen aan de hooggespannen verwachtingen van de mensen die zij sprak. Hierbij kan gedacht worden aan het houden van culturele evenementen en lezingen in het museum. Budgettaire beperkingen en programmatische keuzes van het management vormen de kaders waarbinnen zij moet werken. Het Limburg museum vervult een belangrijke rol in het promoten van Limburg. Het binnenhalen van migrantengroepen die zich vaak nauwelijks identificeren met de provincie, vertroebelt het uitdragen van een helder beeld waar Limburg voor staat.
Verdere beperkingen die zij waarneemt bij het opbouwen van een representatieve collectie is de achtergrond van de migranten zelf. De eerste migranten kwamen zonder enige bezittingen naar Nederland. Zij hebben als migrant geen mogelijkheid gehad tot het bewaren van fysieke objecten. Voor de vanuit Marokko afkomstige Berbers komt daar nog eens bij dat zij afkomstig zijn uit een orale cultuur, waarbij de overlevering plaatsvond via verhalen, liederen en poëzie. Objecten waren nauwelijks van belang als dragers van culturele waarden. Het belang van materieel erfgoed leeft nauwelijks onder de migrantengemeenschap, aldus Gazzah. Adviezen vanuit de gemeenschap zelf over de te vormen collectie waren dan ook moeizaam. Er was – in tegenstelling tot de tendens bij jongere generaties – geen sprake van een identificatie met een islamitische gemeenschap, maar eerder met de folkloristische karakteristieken van de eigen etnische groep, die vaak ook op vele locaties buiten het museum te vinden zijn. Ondanks de coöperatieve aanpak heeft het Limburgs museum voor zichzelf nog niet de vraag kunnen beantwoorden naar welke objecten zij op zoek zijn.
Wanneer het Limburgs museum werkelijk bereid is gevolg te trekken uit de ondervindingen, dan zou de eigen praktijk van collectievorming, met de onderliggende notie van wat als kunst gedefinieerd wordt, nader beschouwd moeten worden. Experimenten binnen het museum met het verzamelen en beheren van immaterieel erfgoed bleken goed aansluiting te vinden. Een multidisciplinaire aanpak, zoals het Limburgs museum dat heeft gedaan met het aanstellen van een antropoloog, kan helpen bij het ontwikkelen van nieuwe visies en onconventionele methodes voor collectievorming en presentatiebeleid om bestaande hiaten in collecties te vullen en verborgen verhalen een podium te bieden.
—
Over Miriam Gazzah
Miriam Gazzah behaalde in 2008 haar doctorstitel aan de Radboud Universiteit (Nijmegen) met haar proefschrift Rhyhtms & Rhymes of Life: Music & Identification Processes of Dutch-Moroccan Youth (2008). Een onderzoek naar de constructie van identiteiten aan de hand van popmuziek. Een van de processen die Gazzah in haar proefschrift beschrijft, is de recente verschuiving van identificatie met de nationale achtergrond van migranten (ik ben Marokkaans en luister naar Marokkaanse muziek), naar een geleidelijke identificatie met een bredere islamitische gemeenschap.
Poppodia hebben slecht in beperkte mate ingespeeld op een veranderende vraag van jongeren in hun muziekprogrammering. De ontwikkeling naar een identificatie met een bredere moslimidentiteit heeft zich nog niet vertaald in het podium aanbod. De nadruk blijft in de programmering liggen op regiospecifieke muziek, terwijl in de muziek, vooral de hiphop (ook van Nederlandse makelij) deze nieuw identificatie expliciet wordt uitgedragen. Er is een zekere kloof waarneembaar tussen de vraag van het publiek en het aanbod van poppodia aldus Gazzah, waardoor muzikanten en liefhebbers alternatieve kanalen creëren om in hun muzikale behoefte te voorzien.
Collectiebeleid / Extractivisme / Innovatief erfgoed /
Exposities
Expositie: Koempels
Een expositie over de sporen van het Limburgse mijnbouwverleden in de hedendaagse kunst, samengesteld door Lene ter Haar
Netwerk
