Over de rol van kunst in een globaliserende samenleving

Framer Framed

Installatie foto van As If - The Media Artist as Trickster (2017). Foto: Eva Broekema / Framer Framed
As If: the media artist as trickster. Foto: Lara E. Tompa, courtesy Framer Framed
Installatie foto van As If - The Media Artist as Trickster (2017). Foto: Eva Broekema / Framer Framed
Morehshin Allahyari, Material Speculation: ISIS (Framer Framed, Amsterdam)
Morehshin Allahyari, Material Speculation: ISIS. Foto: Eva Broekema / Framer Framed
As If - The Media Artist as Trickster (2017). Foto: Lara E. Tompa, courtesy Framer Framed
As If: The Media Artist as Trickster (2017). Foto: Lara E. Tompa / Framer Framed
As If: The Media Artist as Trickster (2017). Foto: Lara E. Tompa / Framer Framed
Ian Alan Paul, 'Guatanamo Bay Museum', at the exhibition 'As If: The Media Artist as Trickster' (2017). Foto: Lara E. Tompa / Framer Framed
The Yes Men - Dow Does The Right Thing (2004), video still
Arabian StreetArtists_14_Homeland is racist
Exhibition: As If, banner aan het IJ, Amsterdam
As If - the media artist as trickster
Videostill from: The Yes Men - Dow Does The Right Thing (2004)

Recensie: de kunst van het misleiden. Een bespreking van de expositie 'As If'

De aandeelhouders van Dow Chemical schrok­ken zich waarschijnlijk een hoedje op 3 decem­ber 2004. Die dag interviewde de BBC een ver­tegenwoordiger van het bedrijf Dow, omdat het toen twintig jaar geleden was dat een giframp plaatsvond in de Indiase stad Bhopal. De spre­ker genaamd Jude Finisterra liet weten dat zijn bedrijf eindelijk verantwoordelijkheid neemt, en alle slachtoffers van de ramp een schadever­goeding zou toekennen à 12 miljard dollar in to­taal. Want het was ’the right thing to do’. De prijs van Dow aandelen zakte pardoes.

Alleen bleek er geen Jude Finisterra bij Dow te werken. De BBC was om de tuin geleid door ac­tivisten van The Yes Men. Zij brachten een ‘wat als’-scenario prachtig in beeld; wat als Dow het moreel juiste zou doen? Dow moest afstand ne­men van Judes uitspraken en dat maakte pijn­lijk duidelijk dat het bedrijf weigerde verant­woordelijkheid te nemen. The Yes Men legden de vinger op de zere plek.

The Yes Men, Dow Does The Right Thing (2004), videostill

Taaie problemen
Een video van deze succesvolle hoax is te zien in de expositieruimte van Framer Framed, in de relevante groepstentoonstelling As if: the media artist as trickster (2017). Het thema, misleiding, is ra­zend actueel. Helaas. Post-truth, staat in grote letters op de vloer; nog geen drie maanden gele­den door Oxford Dictionaries uitgeroepen tot Woord van het Jaar 2016, omdat emoties en per­soonlijke overtuigingen meer invloed hebben op publieke opinie dan de feiten.

Het beeld dat de tv-serie Homeland schetst van het Midden-Oosten wordt bijvoorbeeld nogal eens voor waar aangenomen. Dus toen drie kunstenaars de opdracht kregen om voor de sets realistisch ogende graffiti te maken, gre­pen zij hun kans. Blijkbaar hadden de producenten dat niet door; pas toen de afleveringen werden uitgezon­den ontdekten kijkers die Arabisch konden le­zen dat er bijvoorbeeld ‘Homeland is racistisch’ stond. Een bijzondere combinatie van geestige sabotageactie en bloedserieuze boodschap.

Arabian Street Artists, Homeland is Not a Series (graffiti vertaling: “Homeland is Racistisch”), videostill

Het grote nadeel van een tentoonstelling over bedrog is dat je meerdere keren terug moet ko­men om alles te kunnen zien. De expositie ver­langt aandacht en vasthoudendheid om de do­cumentatie van de hacks te bestuderen. Dat kost tijd (de duur van de films varieert van zes tot wel 59 minuten). Je moet het soms taaie pro­bleem leren kennen, begrijpen, om te zien hoe ingenieus mediakunstenaars als ’tricksters’ in de situatie weten te infiltreren.

Vind je het aangenamer om zulke projecten vanuit je luie leunstoel thuis uit te pluizen, dan op een houten bankje, of staand? Surf dan eens naar Guantanamobaymuseum.org, over dit gedachte-experiment: wat als de militaire basis was ge­ sloten en ‘Gitmo’ een museum was geworden? Een bizar idee, maar geloofwaardig uitgewerkt. Een alternative fact om voor te duimen.

Tekst: Sophia Zürcher
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Het Parool, dd. 10 februari 2017


Credits


As If: The Media Artist as Trickster
is ontwikkeld op initiatief van Framer Framed in partnerschap met FACT – Foundation for Art and Creative Technology, Liverpool (UK) en HeK – House of Electronic Arts, Basel (CH). De tentoonstelling is samengesteld door curatoren David Garcia en Annet Dekker, in samenwerking met Ian Alan Paul.

As If: The Media Artist as Trickster was 20 januari tot en met 5 maart 2017 te zien bij Framer Framed in Amsterdam. Nieuwe edities van de tentoonstelling waren te zien onder de alternatieve titel How Much of this is Fiction, bij FACT (2 maart – 31 mei 2017) en HeK (21 maart – 21 mei 2017).



Politiek en technologie / Kunst en Activisme / Nieuwe media /

Exposities


Expositie: As If - The Media Artist as Trickster

Over politieke mediakunst waarin verschillende vormen van misleiding centraal staan, samengesteld door Annet Dekker en David Garcia ism Ian Alan Paul

Netwerk


Ian Alan Paul

Kunstenaar, curator

David Garcia

Kunstenaar, academicus

Annet Dekker

Onderzoeker en curator