“Your Silence Kills” (2024) by Alit Ambara. Courtesy of Watch65. Herdenken en solidariteit: 60 jaar na 1965
Als onderdeel van de tentoonstelling Lawan!, te zien bij Framer Framed van 12 tot en met 21 september 2025, presenteert het collectief Watch65 Herdenken en solidariteit: 60 jaar na 1965. De wreedheden van 1965 waren de voorbode van Soeharto’s Nieuwe Orde (1966-1968), een periode in de Indonesische geschiedenis gekenmerkt door een fascistisch regime, fel militarisme en onderdrukking van kritische stemmen. De misdaden tegen de menselijkheid gericht op linkse voorstanders in 1965/1966 hebben vorm gegeven aan een erfgoed van postkoloniaal geweld en een cultuur van straffeloosheid die tot op de dag van vandaag voortbestaat.
Nederland vormt het decor van deze herdenking als plek van transnationaal verzet. Deze wordt benadrukt door de onderling verweven verhalen van Indonesiërs in ballingschap en de Nederlandse solidariteitsnetwerken die opkwamen tegen Soeharto’s onderdrukkende militaire regime. Met kunstwerken van activistische kunstenaars Yayak Yatmaka, Koes Komo, Alit Ambara en archieven van Komitee Indonesië, demonstreert de tentoonstelling de lange traditie van internationaal politiek handelen en de strijd voor waarheid, rechtvaardigheid en bevrijding.
Vandaag de dag wordt kolonialisme mogelijk gemaakt door de hang naar extreemrechts, de terugkeer van het autoritarisme en de erosie van de democratie. Deze ontwikkelingen hebben op vele plekken onbeschrijfelijk menselijk lijden tot gevolg – met als uiterste de aanhoudende genocide die Israël in Gaza pleegt. De urgentie om te handelen is duidelijk. De tentoonstelling roept op om je uit te spreken en niet medeplichtig te zijn, menolak bungkam. Hoewel Lawan! gewijd is aan leren van het verleden, is ze ook gericht op de toekomst en verbeeldt ze de urgentie om solidariteit om te zetten in actie.
Bij de tentoonstelling horen Solidariteit over landsgrenzen heen: het verhaal van Komitee Indonesië, een filmvertoning en paneldiscussie op 17 september, en een symposium op 19 september met twee bijeenkomsten: Meer dan één geschiedenis: verteld door Indonesiërs in ballingschap en Herinneringen in beweging: verhalen van links Indonesië.
Basuki Resobowo, De Kolonisatie (1983), mural. Image courtesy of Watch65
Watch65
Watch65 is een in Nederland gevestigde vrijwilligersorganisatie gewijd aan de voortdurende strijd om gerechtigheid voor de slachtoffers van de grootschalige mensenrechtenschendingen in Indonesië. De organisatie is opgericht in 2018 en verenigt activisten, schrijvers, journalisten, onderzoekers en mensen in politiek ballingschap die als vrijwilligers deelnamen aan het historische International People’s Tribunal on Crimes Against Humanity in Indonesia 1965, georganiseerd in Den Haag in 2015. IPT65 was één van de belangrijkste overgangsjustitie initiatieven opgericht door burgers om de massale wreedheden aan te kaarten die gericht waren op vermeende leden, aanhangers, sympathisanten van de Partai Kommunis Indonesia, evenals daaraan gelieerde organisaties. Deze systematische verwoesting van politiek links in Indonesië was de eerste in een reeks wreedheden die de Indonesische staat meermaals tegen haar eigen burgers is begaan.
In het uiteindelijke rapport oordeelden de juryleden van het IPT65 dat de Indonesische staat, met name via het leger, schuldig was aan de volgende misdaden tegen de mensheid: massamoorden, gevangenzetting, slavernij, marteling, gedwongen verdwijning, seksueel geweld en vervolging door ballingschap. De juryleden stelden daarbij de volgende adviezen aan de Indonesische staat op: (a) het aanbieden van excuses aan alle slachtoffers, overlevenden en hun families; (b) het onderzoeken en vervolgen van alle misdaden tegen de menselijkheid; (c) het garanderen van geschikte compensatie en herstel voor slachtoffers en overlevenden. Tot op heden hebben alle daaropvolgende Indonesische overheden deze bevelen genegeerd.
Als collectief spant Watch65 zich in voor de strijd tegen het gewelddadige eenzijdige verhaal dat de Indonesische staat met haar officiële geschiedsvertelling in stand houdt. Dit beperkende narratief creëert taboes rond belangrijke historische momenten, vertekent systematisch verslagen van gebeurtenissen uit het verleden en wijst alternatieve interpretaties van de geschiedenis af. Watch65 richt haar werk op culturele activiteiten die de aanbevelingen van het IPT65 bezielen. Daarnaast heeft de organisatie regelmatig boekbesprekingen gehost – voor zowel een academisch als een breder publiek – met auteurs die schrijven over 1965, waaronder geschiedkundigen David T. Hill, Asviwarman Adam, Geoffrey Robinson, John Roosa, maar ook schrijvers Soe Tjen Marching, Magdalena Sitorus, Martin Aleida, en memoirist Tedjabayu Sudjojono. In februari 2023 organiseerde Watch65 samen met Ons Archief en Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) de lezing Reactivating Archives of the Indonesian Left in the Netherlands. In mei van datzelfde jaar werkte Watch65 samen met de Universiteit van Amsterdam voor de bijeenkomst Decolonial Dialogues: The Dance that Makes You Vanish. Centraal hierin stond Rachmi Diyah Larasati’s werk over de culturele reconstructie in postgenocidaal Indonesië. Verder heeft Watch65 de BBC UK, CNA en NOS voor hun documentaire programma’s in contact gebracht met Indonesische mensen in ballingschap.
In 2024 richtte Watch65 de website GerakIngatan op, gewijd aan het beheren en navertellen van archieven en documenten van linkse Indonesische bewegingen. Het in beweging brengen van deze herinneringen vormt de basis voor alternatieve politiek en verbeeldingen van een progressieve toekomst.
Samen met Framer Framed produceerde Watch65 de tentoonstelling Lawan! (2025). Met beeldende kunst en historische documenten benadrukt de tentoonstelling de noodzaak om decennia van onderdrukking en geweld tegen Indonesische en West-Papoease gemeenschappen te erkennen en te herdenken, en de voortdurende verzwijging van deze geschiedenissen in dominante regionale vertellingen tegen te gaan. Lawan! brengt twee verschillende projecten samen die reageren op afzonderlijke, maar onderling verbonden strijden die voortkomen uit de onrust van de jaren 60.
Lawan! is co-produced by Framer Framed and Watch65. Remembering and Solidarity-Making: 60 years after 1965 is commissioned by Watch65 and co-produced by Watch65 and Framer Framed. Remembering and Solidarity-Making: 60 years after 1965 wordt ondersteund door VFonds; Amsterdam Centre for Conflict Studies (ACCS), University of Amsterdam; Internationaal Instituut voor Social Geschiedenis (IISG); en KITLV/Royal Netherlands Institute of Southeast Asian and Caribbean Studies.
Framer Framed wordt ondersteund door het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap; Amsterdams Fonds voor de Kunst; Gemeente Amsterdam; en VriendenLoterij Fonds.
Collectieven / Diaspora / Indonesië / Koloniale geschiedenis / Kunst en Activisme /
Exposities
Expositie: Lawan!
Een tentoonstelling die aandacht brengt voor de geschiedenis van de postkoloniale imperialistische expansie in de Indonesische eilandengroep en West-Papoea
Agenda
Opening: Lawan!
Opening van een pop-up tentoonstelling die aandacht vraagt voor de koloniale erfenis in de Indonesische archipel en West-Papoea.
Netwerk
