Framer Framed sluit zich aan bij PublicSpaces, een netwerk van organisaties die zich inzet voor een rechtvaardig en onafhankelijk digitaal domein

Symposium: Dit is ons publiek. Foto: Framer Framed / Maarten Nauw

Framer Framed sluit zich aan bij PublicSpaces, een netwerk van organisaties die zich inzet voor een rechtvaardig en onafhankelijk digitaal domein

Aan de Ringvaart in Amsterdam Oost vind je Framer Framed, de nieuwste partner in de alliantie van Public Spaces; een netwerk van publieke organisaties, zoals publieke omroepen, erfgoed-instellingen, festivals, bibliotheken, musea en onderwijs instellingen. Samen werken deze organisaties aan een oplossing voor een gemeenschappelijk probleem: de afhankelijkheid van big tech.

Onderstaand een gesprek met Stefan Wharton, Hoofd Communicatie & PR die de digitale strategie en ontwikkeling van de online communicatiekanalen onder z’n hoede heeft waaronder het digitaal archief: ‘Komend jaar willen we ons digitale archief verder ontwikkelen tot een echt publiek instrument.’

Amsterdam, 25 August 2025

Hi Stefan, waarom hebben jullie besloten om je aan te sluiten bij PublicSpaces?

Onze aansluiting bij PublicSpaces komt voort uit een gedeelde overtuiging dat de digitale ruimte, net als de fysieke publieke ruimte, beschermd en versterkt moet worden door publieke waarden. We zien hoe het internet in toenemende mate wordt gedomineerd door een klein aantal Big Tech bedrijven. Deze partijen beschikken over ongekende economische en infrastructurele macht, waardoor publieke organisaties en burgers steeds afhankelijker worden van hun diensten en voorwaarden. Hun verdienmodellen zijn vaak gebaseerd op het verzamelen en analyseren van persoonlijke data, wat leidt tot een verschuiving van controle van de gebruiker naar de aanbieder. Framer Framed wil hier niet in meegaan. We bouwen liever aan digitale infrastructuren die ons publiek en onze partners beschermen, die transparant zijn, en die ruimte laten voor autonomie en collectief eigenaarschap. PublicSpaces biedt ons een netwerk van gelijkgestemde instellingen die samen alternatieven ontwikkelen en uitdragen, zodat we als culturele sector minder afhankelijk worden van commerciële techreuzen en meer greep houden op ons eigen digitale domein.

Het PublicSpaces manifest dat jullie onderschreven hebben bestaat uit een aantal publieke waarden. Wat zijn de publieke waarden die vooral voor jullie organisatie belangrijk zijn?

Voor Framer Framed zijn inclusiviteit, rechtvaardigheid, autonomie en transparantie kernwaarden – zowel in ons fysieke programma als ons digitale activiteiten. We streven ernaar “tussenruimtes” te creëren waar mensen zich veilig voelen om te ontmoeten, te delen en te reflecteren: plekken waar bruggen worden geslagen tussen verschillende werelden en identiteiten.

Digitale autonomie speelt hierin een sleutelrol. Publieke organisaties moeten zelf zeggenschap hebben over hun technologie, infrastructuur en data. Voor ons betekent dit dat we eigen systemen ontwikkelen en beheren, in plaats van afhankelijk te zijn van commerciële platforms die onze waarden niet delen. Deze principes sturen hoe we onze archieven ontsluiten, hoe we privacy beschermen en hoe we onze gemeenschap actief betrekken bij de creatie van kennis.

Ons digitale archief is daarbij een belangrijk instrument: een online kennisbank waarin informatie over tentoonstellingen, programma’s en publicaties wordt bewaard én hergebruikt kan worden. Bezoekers, onderzoekers en kunstenaars kunnen er eigen selecties maken, verbanden leggen en zelfs nieuwe producties samenstellen. Het archief is nauw verbonden met een publicatietool, ontwikkeld in samenwerking met Archival Consciousness, die content uit het archief kan omzetten naar zowel online publicaties als fysieke boeken en catalogi. Zo wordt ons programma niet alleen zorgvuldig gedocumenteerd, maar ook op nieuwe manieren beleefbaar en deelbaar – onafhankelijk van commerciële uitgeef- en distributieplatforms.

Framer Framed aan de Oranje-Vrijstaatkade, Amsterdam. Foto: Laura Ponchel

Wat hopen jullie met de PublicSpaces coalitie te bereiken?

Met de PublicSpaces coalitie willen we bijdragen aan een robuust en ethisch digitaal ecosysteem waarin culturele en maatschappelijke organisaties samenwerken aan technologie die publieke waarden centraal stelt. Dat betekent voor ons dat we kennis en middelen delen, en gezamenlijk druk uitoefenen om beleidskaders te creëren die publieke belangen beschermen tegen de concentratie van macht bij Big Tech. Het gaat hier om de infrastructuur en standaarden die ons digitaal leven bepalen, en die nu grotendeels in handen zijn van private ondernemingen met weinig democratische controle. Door samen te werken binnen PublicSpaces willen we laten zien dat er alternatieven zijn voor de afhankelijkheid van deze partijen, en dat publieke organisaties hun eigen technologische koers kunnen varen. Daarbij is het voor ons belangrijk om niet alleen intern te veranderen, maar ook het publiek bewust te maken van deze keuzes en ze actief te betrekken bij de discussie over hoe onze digitale toekomst eruit moet zien.

Wat hebben jullie al eerder in gang gezet?

We zijn al sinds 2014 bezig onze digitale productiemiddelen in eigen beheer te brengen. In dat jaar hebben we onze eerste eigen server aangeschaft. Destijds draaide de server op het open source platform OwnCloud, inmiddels zijn we vele versies verder en heet het NextCloud. De server gebruiken we niet allen voor documenten opslag, maar ook voor een gedeelde agenda en een eigen berichtenservice als alternatief voor WhatsApp of Signal. Sinds 2024 hebben we een eigen mailserver die draait op de in Nederland ontwikkelde open source software Stalwart en gebruiken we de server ook voor video conferencing. Hiervoor maken we gebruik van Big Blue Button, open source software voor educatieve doeleinden van de Carleton Universiteit in Canada. Onze afhankelijkheid van Google proberen we af te bouwen door binnen de organisatie het gebruik van alternatieve zoeksystemen te stimuleren. In 2025 hebben we Matamo in gebruik genomen, een open source alternatief voor Google analytics.

Op het gebied van social media hebben begin 2025 onze bijdragen aan X stopgezet en zullen het account spoedig deactiveren. Onder Eon Musk is X verworden tot een platform voor desinformatie, haat, discriminatie en politieke beïnvloeding. Ook in Nederland ondermijnt X de democratische rechtsstaat. X heeft nog maar één Nederlandstalige moderator in dienst, waardoor online haat en intimidatie vrij spel hebben. Daarom steunt Framer Framed de DetoX campagne: sinds januari 2025 roepen we iedereen op om X te verlaten. Of je nu journalist, politicus, een culturele organisatie, politieke partij, mediaplatform of een individu bent: laat zien dat je op X niets meer te zoeken hebt. Grote maatschappelijke organisaties en bedrijven als KRO/NCRV, Volkskrant en Trouw hebben X al verlaten. Ook Volt keerde als eerste politieke partij X de rug toe. Zij laten zien dat het kan. Ik hoop dat alle partners van PublicSpaces dit voorbeeld volgen.

Waar willen jullie graag als eerste aan werken komend jaar op digitaal gebied en rondom publieke waarden?

Komend jaar willen we ons digitale archief verder ontwikkelen tot een echt publiek instrument: niet alleen toegankelijk, maar ook bruikbaar als bron voor onderzoek, inspiratie en nieuwe creatie, waarbij bezoekers hun eigen verbanden kunnen leggen en hun eigen verhalen kunnen construeren. Daarnaast richten we ons op het versterken van onze publicatie- en presentatiekanalen en distributienetwerken, met een duidelijke focus op open source-technologie en privacy-by-design. Zo verkleinen we onze afhankelijkheid van commerciële software en infrastructuur die onze waarden niet delen. Tot slot willen we experimenteren met nieuwe vormen van digitale gemeenschapsbinding die niet draaien om data-extractie of advertenties, maar om het opbouwen van duurzame relaties. Met deze stappen vergroten we onze digitale autonomie en verankeren we onze publieke waarden in de dagelijkse praktijk.

Dit artikel verscheen eerder op de website van PublicSpaces