Recensie: de kunst van het misleiden. Een bespreking van de expositie 'As If'
De aandeelhouders van Dow Chemical schrokken zich waarschijnlijk een hoedje op 3 december 2004. Die dag interviewde de BBC een vertegenwoordiger van het bedrijf Dow, omdat het toen twintig jaar geleden was dat een giframp plaatsvond in de Indiase stad Bhopal. De spreker genaamd Jude Finisterra liet weten dat zijn bedrijf eindelijk verantwoordelijkheid neemt, en alle slachtoffers van de ramp een schadevergoeding zou toekennen à 12 miljard dollar in totaal. Want het was ’the right thing to do’. De prijs van Dow aandelen zakte pardoes.
Alleen bleek er geen Jude Finisterra bij Dow te werken. De BBC was om de tuin geleid door activisten van The Yes Men. Zij brachten een ‘wat als’-scenario prachtig in beeld; wat als Dow het moreel juiste zou doen? Dow moest afstand nemen van Judes uitspraken en dat maakte pijnlijk duidelijk dat het bedrijf weigerde verantwoordelijkheid te nemen. The Yes Men legden de vinger op de zere plek.
The Yes Men, Dow Does The Right Thing (2004), videostill
Taaie problemen
Een video van deze succesvolle hoax is te zien in de expositieruimte van Framer Framed, in de relevante groepstentoonstelling As if: the media artist as trickster (2017). Het thema, misleiding, is razend actueel. Helaas. Post-truth, staat in grote letters op de vloer; nog geen drie maanden geleden door Oxford Dictionaries uitgeroepen tot Woord van het Jaar 2016, omdat emoties en persoonlijke overtuigingen meer invloed hebben op publieke opinie dan de feiten.
Het beeld dat de tv-serie Homeland schetst van het Midden-Oosten wordt bijvoorbeeld nogal eens voor waar aangenomen. Dus toen drie kunstenaars de opdracht kregen om voor de sets realistisch ogende graffiti te maken, grepen zij hun kans. Blijkbaar hadden de producenten dat niet door; pas toen de afleveringen werden uitgezonden ontdekten kijkers die Arabisch konden lezen dat er bijvoorbeeld ‘Homeland is racistisch’ stond. Een bijzondere combinatie van geestige sabotageactie en bloedserieuze boodschap.
Arabian Street Artists, Homeland is Not a Series (graffiti vertaling: “Homeland is Racistisch”), videostill
Het grote nadeel van een tentoonstelling over bedrog is dat je meerdere keren terug moet komen om alles te kunnen zien. De expositie verlangt aandacht en vasthoudendheid om de documentatie van de hacks te bestuderen. Dat kost tijd (de duur van de films varieert van zes tot wel 59 minuten). Je moet het soms taaie probleem leren kennen, begrijpen, om te zien hoe ingenieus mediakunstenaars als ’tricksters’ in de situatie weten te infiltreren.
Vind je het aangenamer om zulke projecten vanuit je luie leunstoel thuis uit te pluizen, dan op een houten bankje, of staand? Surf dan eens naar Guantanamobaymuseum.org, over dit gedachte-experiment: wat als de militaire basis was ge sloten en ‘Gitmo’ een museum was geworden? Een bizar idee, maar geloofwaardig uitgewerkt. Een alternative fact om voor te duimen.
Tekst: Sophia Zürcher
Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Het Parool, dd. 10 februari 2017
Credits
As If: The Media Artist as Trickster is ontwikkeld op initiatief van Framer Framed in partnerschap met FACT – Foundation for Art and Creative Technology, Liverpool (UK) en HeK – House of Electronic Arts, Basel (CH). De tentoonstelling is samengesteld door curatoren David Garcia en Annet Dekker, in samenwerking met Ian Alan Paul.
As If: The Media Artist as Trickster was 20 januari tot en met 5 maart 2017 te zien bij Framer Framed in Amsterdam. Nieuwe edities van de tentoonstelling waren te zien onder de alternatieve titel How Much of this is Fiction, bij FACT (2 maart – 31 mei 2017) en HeK (21 maart – 21 mei 2017).
Politiek en technologie / Kunst en Activisme / Nieuwe media /
Exposities
Expositie: As If - The Media Artist as Trickster
Over politieke mediakunst waarin verschillende vormen van misleiding centraal staan, samengesteld door Annet Dekker en David Garcia ism Ian Alan Paul
Netwerk
Ian Alan Paul
Kunstenaar, curator
David Garcia
Kunstenaar, academicus
