The City is Ours - Kunsteducatie tussen Nederland en Tunesië
Openbare plekken voor iedereen
Straten, pleinen en parken zijn openbare plekken die voor iedereen toegankelijk zijn, toch? In welke mate voel je je vrij om gebruik te maken van de openbare ruimte in je stad of buurt? Deze vraag staat centraal in het project The City is Ours en wordt gesteld aan meiden in Amsterdam en Tunis (Tunesië).
De inrichting van de openbare ruimte werd lang bepaald door commissies samengesteld uit architecten, planologen en bestuurders. Deze commissies waren geen afspiegeling van de maatschappij. Zowel de stedenbouw als architectuur van het modernisme was masculien en top-down. In de tweede helft van de twintigste eeuw komen er geleidelijk meer vrouwen in dergelijke commissies, maar in de praktijk is er ook vandaag de dag nog veel te winnen op het gebied van inclusiviteit. Wanneer we streven naar gelijkheid in onze samenleving, moet ook de vrijheid om je prettig door je stad te kunnen bewegen, ongeacht je sociaal-economische status, leeftijd, seksuele identiteit, fysieke beperking of sociaal-culturele identiteit, serieus worden genomen.
Het hierboven genoemde modernistische gedachtengoed is ook van toepassing op Molenwijk, die – net als Bijlmermeer – eind jaren zestig naar architectonisch functionalistische ideeën werd vormgegeven. Uit een onderzoek wat kunstorganisatie Framer Framed in de Amsterdamse Molenwijk liet uitvoeren, kwam naar voren dat meiden en jonge vrouwen weinig zichtbaar zijn in de openbare ruimte. Zoals één van de meiden in het jongerencentrum cynisch opmerkte: ‘Er wonen geen meisjes in de Molenwijk’. Dit was voor Framer Framed aanleiding om The City is Ours te starten, een kunstproject gericht op meiden tussen de 15 – 22 jaar en hun beleving van de openbare ruimte.
Uitwisselingsproject met Jasmine Foundation in Tunis
The City is Ours was een uitwisselingsproject waarin de artistieke uitingen en ideeën over de aanwezigheid in en zeggenschap over de publieke ruimte van jonge vrouwen centraal stond. Het project was gericht op jonge vrouwen in Tunis en Amsterdam. De vorm van het project was een aantal workshops waarin artistieke expressie, het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden en het vergroten van politiek bewustzijn. De reeks workshops werd afgesloten met een presentatie van het proces en de artistieke eindproducten op zowel een online platform als in de projectruimte Werkplaats Molenwijk van Framer Framed en op de locatie van onze partner Jasmine Foundation.
De workshops werden geleid door professionals met verschillende kennisgebieden (artistiek, politiek of sociologisch) afkomstig uit verschillende regio’s met de nadruk op de Maghreb, Noord Afrika. We wilden de deelnemers waardevolle instrumenten bieden voor het ontwerpen van democratische processen, hen aanmoedigen te reflecteren op hun eigen identiteit en waarden en hun gevoel van eigenaarschap over de publieke ruimte vergroten. In dit denken over identiteit en waarden nemen we diversiteit binnen de groep jonge vrouwen op het gebied van sociale constructies als ras, gender en sociale klasse in acht.
Workshops vonden zowel in Tunis als in Amsterdam plaats en uitwisseling van kennis, ervaringen en ideeën tussen beiden locaties stonden centraal. Om optimale omstandigheden te bieden voor vruchtbare uitwisseling, samenwerking en diepgaande ontmoetingen, werden de deelnemers op de verschillende locaties tijdens de workshopperiode met elkaar in contact gebracht via Skype-gesprekken (in aanwezigheid van een tolk). Op die manier konden zij hun ideeën, ervaringen en bijvoorbeeld documentatie van hun proces uitwisselen.
Vaardigheden die in de workshops aan bod kwamen:
– Dialoog- en communicatievaardigheden, en ontwikkeling van collectieve ideeën
– Kritisch denken (formuleren van je eigen normen en identiteiten)
– Artistieke uitdrukking van verworven inzichten met betrekking tot identiteit en openbare ruimte.
Onze meest vooraanstaande partner in dit project was de Jasmine Foundation for Research and Communication (JFRC/ Jasmine). Deze onafhankelijke Tunesische denktank richt zich op het versterken van democratische stabiliteit en economische welvaart door dialoog tussen beleidsmakers en het maatschappelijk middenveld over sociale en economische beleidskwesties te stimuleren. In hun projecten combineert Jasmine sociaalwetenschappelijk onderzoek met niet-formeel onderwijs om Tunesische jongeren en vrouwen in gemarginaliseerde buurten te betrekken bij lokale besluitvorming en de maatschappij. Jasmine produceerde de workshops en tentoonstelling in Tunis en coordineerde de groepsbijeenkomsten in Tunis. Voor dit project werkten we verder samen met onze partners Spring to Come (Tunis) en Netwerk Democratie (Amsterdam). Netwerk Democratie zet zich in voor een veerkrachtige democratie waarin burgers meer betrokken zijn en, met behulp van technologie, actief bijdragen. Spring To Come is een Tunesisch-Nederlandse organisatie met als doel een platform te creëren voor het verkennen van de voorwaarden en principes van nieuwe institutionele kaders in Europa, het Midden-Oosten en Noord-Afrikaanse regio.
Een sociologisch onderzoek, in 2017 uitgevoerd in de Amsterdamse Molenwijk door Framer Framed in samenwerking met de Universiteit van Amsterdam (UvA), constateerde een opvallende onzichtbaarheid van jonge vrouwen en tienermeisjes in de openbare ruimte en ontoereikende faciliteiten en programma’s voor deze groepen. Voortbouwend op deze observaties, hebben de UvA onderzoekers zich gericht op academische literatuur over potentiële problemen voor adolescente meisjes met multiculturele identiteiten en stelden de vraag: Hoe kunnen traditionele waarden en genderverwachtingen jonge vrouwen beperken? Met The City is Ours geven we een nieuwe impuls aan deze vraag. Door jonge vrouwen uit gemarginaliseerde wijken van grote steden te betrekken bij dit emanciperende uitwisselingsproject, hopen we hun referentiekader, hun politiek bewustzijn, en hun inzicht in de relatie tussen beeldende kunst en maatschappelijk engagement te vergroten.
Girls Cafés
We nodigden jonge vrouwen uit Amsterdam-Noord (bij voorkeur uit Molenwijk) uit die interesse hebben in het project uit om voor aanvang van de workshops (mid januari 2019) de Girls Café bij te wonen. Tijdens deze Girls Cafés zullen we feministische onderwerpen verkennen en onderzoeken welke thema’s en invalshoeken het meest relevant zijn voor onze doelgroep. De kennis die wij opdeden tijdens de Girls Cafés, werden gebruikt om de workshops definitief vorm te geven. De Girls Cafés bieden ons tevens gelegenheid om de doelgroep beter te leren kennen en individuen te scouten voor het (vrij intense) workshop- en tentoonstellingsprogramma in 2019.
The City is Ours, Girls Cafe, Tunis
Een nieuw perspectief verbeelden
Door middel van kunst prikkelt het project The City is Ours de verbeelding: Hoe zou de publieke ruimte worden ingericht als jonge vrouwen meer zeggenschap zouden hebben? Zijn er plekken waar je geen gebruik van maakt? Op welke plekken voel je je veilig?
In een reeks workshops geleid door kunstenaars worden deelnemers gestimuleerd hun ideeën en ervaringen beeldend uit te drukken. De workshops vinden zowel in Amsterdam als in Tunis plaats en uitwisseling tussen beide groepen gebeurd via een Tumblrpagina. De foto’s, video’s, schilderingen en installaties van de deelnemers worden getoond in de tentoonstelling, waarmee ze hun ideeën met een breed publiek kunnen delen. De deelnemers bepalen zelf waar de nadruk op wordt gelegd bij de content en presentatie van de tentoonstelling. In beide steden komen gelijksoortige onderwerpen aan bod en worden enigszins dezelfde kunstdisciplines verkend.
Politiek
Behalve met kunstdisciplines maken de deelnemers kennis met onderwerpen als burgerrechten (Tunis) en actief burgerschap (Amsterdam). In Amsterdam is daar invulling aan gegeven door middel van het spel Terra Nova Minimaatschappij. Dit is een spel wat de spelers uitdaagt om hun perfecte maatschappij te creëren, met alle mogelijke keuzes en vragen die daarbij komen kijken. Wie maakt de beslissingen in de publieke ruimte? Wie zijn de leiders? Waar moet een leider aan voldoen? De Terra Nova-workshop sluit aan bij het doel van het project de deelnemers te stimuleren een kritische en actieve houding aan te nemen.
Nieuwe generatie
In de eerste workshops bleek nog veel behoefte te bestaan aan het definiëren van begrippen als ‘openbare ruimte’, ‘seksisme’ en ‘masculiniteit’. Kennis van deze termen helpt de deelnemers bij het formuleren van hun ideeën. Gaandeweg raakten de deelnemers steeds vertrouwder met het onderwerp en delen ze in onze Whatsappgroep activistische en kritische berichten uit de media en waarneming op straat. Zo deelden ze foto’s van seksistische reclame campagnes die ze op humoristische wijze bekritiseerden.
Als voorbeeld van ‘masculiniteit’ die de vrijheid van meiden beperkt wordt de dominantie van jongens genoemd die machogedrag vertonen op openbare pleinen. Ook ‘cat calling’, of straatintimidatie, blijkt een fenomeen wat alle deelnemers herkennen. Deelnemer Ambrien ondernam actie hiertegen door interventies in openbare ruimte te plegen: zij krijt de leuzen op de stoep als fysiek bewijs van wat er gezegd is en legt haar acties vast op haar Instagramaccount
In september 2018 opende Framer Framed de projectruimte Werkplaats Molenwijk. Dit is de locatie waar de Amsterdamse The City is Ours-deelnemers wekelijks workshops volgden en waar vanaf internationale vrouwendag, 8 maart 2019 de tentoonstelling te zien was.
Educatie / Community & Learning / Feminisme / Fotografie /